Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Cywilizacja
wiosennemrozy,wszystkotowstrząsałogospodarkąrolną,bardzozależnąodwahań
pogodowych.Problemyzwyżywieniembyłyteżnastępstwemklęskzwanychelemen-
tarnymi,jakpowodzieipożary.Powszechnabyławięcbezradnośćwobliczużywiołów.
Zbytdużazależnośćczłowiekaodnaturypowodowałarównieżznacznewahania
wjegodochodach.Natomiastludnośćmiejska,mniejuzależnionaodcyklurolni-
czego,mniejcierpiała.Szybciejteżmogłaliczyćnapomocinstytucjipomocowych.
Wzwiązkuztymwmiastachnasiliłosiężebractwo.Wroku1790wPaństwieKościelnym
na2,3mlnmieszkańcówbyło400tys.żebraków,zczego1/4wRzymie.Dopierood2.
poł.XIXw.sytuacjawskalikontynentuzaczęłasięzmieniaćitozasadniczo.Wzrosła
produkcjażywności,poprawiłasiękalorycznośćmenu.Głódwystępowałjużcoraz
rzadziej.NaZachodziefaktycznieprzestałbyćproblememspołecznym.
Głódbyłzjawiskiemświatowym.Dotykałkrajewszystkichregionów.Jednym
zregionów,gdzieśmierćgłodowastaletowarzyszyładziejomczłowieka,byłyIndie.
Wlatach1760-1770zmarła1/3liczbymieszkańcówBengalu,awlatach1782-1784
wpaństwieMogołówzmarłarównieżconajmniejtrzeciaczęśćludnościrolniczej.
Susze,zarazyipowodziedziesiątkowałybydłoiludzi,leczwładzebrytyjskieniebyły
wstaniekontrolowaćspekulacjiizapewnićdostawżywności,chociażpodjęteprzez
nichkroki,jakchoćbywlatach1837-1838,pozwoliłynazminimalizowanieklęski.
NiemniejBrytyjczycyoskarżalirolnikówhinduskichopasywność,oniechęćdoini-
cjatywyiwysiłku,azkoleiHindusioskarżaliBrytyjczykówokolonialnąeksploatację.
Równieżwkrajacharabskichgłódbyłczęstymgościem.Wcentralnejiwschodniej
Arabiigłodowałonawetdo90%ludności.Ludziebylibezsilniwobecsuszy,szarańczy
ichorób.Kiedykończyłysięzapasyziarnaidaktyli,ludzieżyliHniczymptaki”.Głód
wkrajacharabskich,inaczejniżnaZachodzie,byłteżpowszechnymzjawiskiem
wmiastach.NawetbogaciArabowiewporównaniuzEuropejczykamiuchodzilibyza
ubogich.Ponieważstaleobcowanoześmiercią,dlategojakośsiędoniejprzyzwyczajono
izniąsięgodzono.Najczęściejuważano,żetakmusiałobyć,żeStwórca,Allah,taką
decyzjępodjąłitrudnobyłomusięsprzeciwiać.
Niezależnieodkulturczycywilizacjiśmierćniebyładyskretna.Umierającemu
wostatniejdrodze,oilepozwalałynatookoliczności,towarzyszylibliźni,rodzina,
znajomi,przyjaciele,służba.Wjednychkrajachpogrzebnastępowałwwielednipo
śmierci,winnychszybciej.WEuropiezpogrzebemzbytwielenieczekano.Sprawdzano
conajwyżej,czyrzeczywiściezgonnastąpił,naskutektegonierazzmarłegokaleczono.
Jaksięokazywałoochronażyciamiałaprymatprzedszacunkiemnależnymzwłokom.
Widokpogrzebów,pozarodziną,krewnymiizawodowymipłaczkamizazwyczajbliżej
nikogo,szczególniewEuropie,niewzruszał.Sądyostropracowały,awyrokikończące
sięśmierciączęstozapadały.Wwielukrajach,Europyniewyłączając,egzekucjebyły
wykonywanepublicznie.Natomiastwlicznychkrajacheuropejskichubolewanonad
kondycjącmentarzy,którewniejednymprzypadkubyłyzaniedbane.
Ci,którzysięwyrwaliśmierci,bylijednakskazaninadosyćmonotonnąimało
wartościowąkuchnię.WEuropienapoczątkuXIXw.podstawępożywienialudności
chłopskiejimałomiasteczkowejstanowiłyproduktyzbożowe.Przezcałyczasnietylko
utrzymywały,aleipogłębiałysięróżnicewstopniuspożyciazbóż.GdywHolandii
iwDaniiokoło1840r.spożywanośrednio280kgrocznienaosobę,towGalicjiokoło
140kg,anaBukowinie120kg.Niemniejszeróżnicebyłymiędzymiastemiwsią.Miasto,
zwłaszczadużeotrzymywałonierazopołowęwięcejniżwieś.Róźnicewystępowałyito
zwłaszczamiędzybardzoskromnymposiłkiemcodziennymaobfitszymświątecznym.
Dzieńświętypodkreślałstół,najbogatszypodczasdniszczególnych.Wtedypojawiało
sięmięsoilepszegatunkichleba,bezdodatkówłubinuczykoniczyny,orzechówczy
żołędzi.Gdynastolechłopskimmięsobyłorzadkością,namiejskimpojawiałosię
znacznieczęściej.WeFrancjiwpołowiewiekunawsiroczniespożywano15kgmięsa
żebractwo
głódwIndiach
wkrajacharabskich
obliczaśmierci
podstawypożywienia
65
