Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ŚwiatwXVIIwieku
kolonizacjeipodboje
kontaktyzCzarnąAfryką
ipołudniowąAzją
uzależnianiewielkich
obszarów(przełom
XVIIIiXIXwi)
małą,silniejsząludnośćzCzarnejAfryki,czyniączniejniewolnikówpracującychna
rzeczEuropejczyków.Tak,rzeczjasna,wznacznymuproszczeniuwyglądałystosunki
naterenieAmeryki.Alenietylkotam.JużwkońcuXVIwiekuzacząłsiępodbójprzez
RosjanterenówpółnocnejAzjizwanychpowszechnieSyberią.Procestentrwałprzez
wiekXVIIiostateczniezakończyłsięwpoczątkachnastępnegostuleciazajęciem
Kamczatki.WtensposóbzdominowaneprzezEuropejczykówterenyobuAmeryk
nazachodzieipółnocnejAzjinawschodzierozszerzałyzasięgeuropejskiegokręgu
cywilizacyjnegonainnekontynenty,tworzącrodzajtryptyku,któregośrodkową
częśćstanowiłkontynenteuropejski,zachodnieskrzydło-kontynentyobuAmeryk,
awschodnie-Syberia.
ZupełnieinaczejprzedstawiałsiędrugimodelkontaktówEuropejczykówzob-
szaramiAfrykipołożonyminapołudnieodSaharyorazzpozostałączęściąAzji,
zwyłączeniemSyberii.Sprowadzałsięondoutrzymywaniacoraztointensyw-
niejszychkontaktówgospodarczych,główniehandlowych,międzyEuropąaCzarną
AfrykąipołudniowączęściąAzji.Europejczycyniezmierzalitu(znielicznymiwyjątka-
mi)doopanowaniawiększychterytoriów,leczograniczalisiędotworzeniaprzyczół-
kównawybrzeżachwpostacifaktoriihandlowo-wojskowychczyzabezpieczeniasobie
portównawybrzeżachtakichkrajów,jakIndie,krajeAzjiPołudniowo-Wschodniej,
ChinyczyJaponia.KontaktyzkrajamiDalekiegoWschodubyłynajczęściejogra-
niczonedojednegolubdwóchportów(Makao,Kanton,Nagasaki),pozostających
nadalwobrębiekrajów,naktórychtereniebyłypołożone.Takukształtowanedwa
modelekontaktówmiędzyEuropąainnymikontynentamiutrzymująsiędoprze-
łomuXVIIIiXIXw.Wówczasdopiero,awięcniemalpotrzechstuleciach,nastąpią
wyraźnezmiany.PrzedewszystkimzmieniąsięstosunkiwAmeryce.Wyzwolenie13
koloniibrytyjskichipowstanieStanówZjednoczonychbędziezapowiedziąipierw-
szymkrokiemprowadzącymdowyzwalaniasięspodzwierzchnictwaeuropejskiego
terenówzdominowanychprzezEuropejczykównapółkulizachodniej.Wpoczątkach
XIXwiekunastąpizerwaniepolitycznejzależnościodkrajóweuropejskichznacznych
połaciAmerykiPołudniowej,anastępnieAmerykiŚrodkowej.Zczasemteżostatnie
wielkie,zależneterytorianaamerykańskimkontynencieuzyskająniepodległość,jak
tostałosięzBrazylią,bądźuzyskająstatusdominiów,jaktozdarzyłosięzKanadą.
JednocześniepodkoniecXVIIIwiekuzaczynazmieniaćsięrównieżsposóbdzia-
łaniaEuropejczykównaterenieAzji,ajużwXIXw.takżenaterenachAfryki.Proces
tenzapoczątkujeopanowaniewiększychobszarówwIndiachuschyłkuXVIIIw.
(Bengal).Europejczycybędązmierzalijużnietylkodonawiązaniakontaktówhan-
dlowychprowadzonychprzezportyczyfaktorie,leczdozajęciawielkichobszarów
zapleczatychplacówek.Wefekcieopanowanyzostaniecałysubkontynentindyjski
iniemalcałaAzjaPołudniowo-Wschodnia,natomiastChinystanąsięwpoważnym
stopniukrajemgospodarczoipolityczniezależnymodEuropejczyków.Wyjątek
będziestanowiłajedynieJaponiadziękiwporęprzeprowadzonymreformom,
atakżedziękiswemuoddaleniuimałejatrakcyjności,jeżelichodziomożliwości
zdobyciatubogactwnamiarętych,któreznajdująsięwinnychregionachAzji.
Wtensposóbrysujesięwyraźnieokreślonaepokawdziejachświata,którejgranice
chronologicznetoprzełomXViXVIw.zjednejstronyiprzełomXVIIIiXIXw.
zdrugiej.Wramachtychtrzechstulecisiedemnastywiekstanowiśrodkowyetap
tegookresu,którymawielecechwspólnychzestuleciempoprzedzającymgo,atakże
następującymponim.Wtymokresierolęszczególnąwhistoriiświataodgrywali
Europejczycy.Toonidokonaliwielkichodkryćgeograficznychitooni,realizując
dopierocoopisanąpodwójnąstrategię,wchodziliwkontaktyzinnymikontynentami
bądźbyjezdobyćipodporządkowaćsobie,bądźbyrozwiaćznimiżywekontakty
handlowe.TakwjednymjakiwdrugimprzypadkutrudnoodmawiaćEuropej-
8
