Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
EuropawXVIIwieku
Angielskihandel
Regularneodbywaniedługichpodróżyhandlowychdo
Indiiniebyłobymożliwe,gdybynarażałyonezałogina
wyniszczająceskutkiszkorbutu.Aleodsamegopoczątku
(1600r.)KompaniaWschodnioindyjskazaopatrywałaswoje
załogiw„wodęcytrynową”iwpomarańcze.Marynarkikró-
lewskiejwczasachstuartowskichihanowerskichniechro-
nionowtensposób,toteżmarynarzekrólewscystraszliwie
cierpieli,pókikapitanCook,prawierówniewybitnylekarz
okrętowyjakodkrywcanowychkontynentów,niepoprawił
znacznieichzaopatrzeniawżywnośćinapoje.
ZaStuartówKompaniaWschodnioindyjskaposiadała
okołotrzydziestuwielkichstatków,zdolnychdopodróżywo-
kółPrzylądka,opróczlicznychmniejszychjednostek,nigdy
nieopuszczającychmórzwschodnich.Dużaztegoczęść
sięrozbiłalubzostałazdobytaprzezpiratówalboprzez
Holendrów.Aletewielkiestatki,którepozostały,takmocno
byłyzbudowaneznajlepszegodębuangielskiego,żemogły
stawiaćczołopełnemumorzuprzeztrzydzieści,anawetprzez
sześćdziesiątlat.JużzapanowaniaJakubaI„Kompania
wyłożyłajednorazowonabudowęstatków300000funtów,
cobyłowówczassumąwiększąniżwartośćcałejflotykróla
Jakuba”.TakwięchandelzIndiami„dostateczniezaopatrzył
naródwwielkiestatkiidoświadczonychmarynarzy”.
WtensposóbsiłymorskieAngliizwiększyłysięopo-
tężnieuzbrojonąflotęprywatną.Znajomośćnajtrudniejszych
dziedzinnawigacjiiobyciezdalekimipodróżamimorskimi
szerokorozpowszechniałysięwśródAnglików.Londyn,jako
siedzibagłównaKompaniiWschodnioindyjskiej,skupiłhan-
delAngliizeWschodem.Bristoluczestniczyłwatlantyckim
handlutytonieminiewolnikami,aLiverpoolwkrótceposzedł
wjegoślady;ogólnymwynikiemhandluzAmerykąizIndiami
orazpowiększeniasięrozmiarówstatkówhandlowychbyło
jednakdalszespotęgowaniesięprzewagiLondynu,kosz-
temwielumniejszychportów,którewystarczaływdawnych
czasachdlamałychstatkówikrótkichrejsów.
DziękihandlowizIndiamiwzrósłnietylkotonażfloty,ale
izamożnośćAnglii.Wprawdzieokazałosię,żewgorącymkli-
macieDalekiegoWschodudasięsprzedaćtylkoograniczoną
ilośćsuknaangielskiego,zczegowrogowieKompaniizawsze
czynilisobiepodstawędojejoskarżeń,alekrólowaElżbieta
mądrzezezwoliłaKompaniinawywózpewnejilościmonet
angielskichpodwarunkiem,żetasamailośćzłotaisrebra
wrócizkażdejpodróży.Okołoroku1621zawyeksportowa-
nąsumę100000funtówwzłocieisrebrzeprzywieziono
towarywschodniepięciokrotniewyższejwartości,zczego
tylkoczwartączęśćzużytowkraju,aresztęodsprzedanoza
granicązwielkimzyskiemiwtensposób,uprzedzająckry-
tykęzestronybulionizmu,„skarbieckrólestwasiępomnożył”.
Przedwojnądomowągłównymitowarami,którewielkie
statkiKompaniiprzywoziłynaTamizę,były:saletradowyrobu
prochudlawojowniczejEuropy,przędzajedwabna,nade
wszystkozaśkorzenie,aszczególniepieprz.Niedostatek
świeżegomięsazimąwczasach,zanimrozpowszechniły
sięroślinyokopoweiuprawanowychroślinpastewnych,
stanowiłgłównąprzyczynętakwielkiegozapotrzebowaniana
korzenie;używanoichidokonserwowaniamięsaidosutego
przyprawianiago,skoroposiadałoniewieleinnychzalet.Po
Restauracjipojawiłasięherbataikawa,jedwabietkanena
Wschodziedlarynkueuropejskiegoiporcelanachińska.Już
wczasachkrólowejAnnypodwpływemhandluzIndiami
Wschodniminastąpiłazasadniczazmianawnapojach,
zwyczajachtowarzyskich,ubiorachismakuartystycznym
zamożnychwarstwspołeczeństwa.
Kompanie,handlująceztakodległymikrajami,ponoszące
wielkiestratyiprzynoszącejeszczewiększezyski,stałysię
ważnymskładnikiemspołecznegoipolitycznegożyciaStu-
artów.Wczasiewojnydomowejkierowałyoneswewpływy
ibogactwozazwyczajprzeciwKoronie,częściowozewzglę-
dówreligijnychorazdlatego,żeLondynbyłwwiększości
za„krągłymiłbami”,częściowozaśwskutekniezadowolenia
kupcówztraktowaniaichprzezJakubaIiKarolaI.
(G.M.Trevelyan,HistoriaspołecznaAngliiodChaucera
doWiktorii,PaństwowyInstytutWydawniczy,Warszawa1961,
s.217-218)
JużwXVIstuleciuniekontrolowanyprzywózzłota,azwłaszczasrebra,zAmeryki
stałsięprzyczynązjawiskanazwanegorewolucjącen.Przyjęłoonoświatowywymiar,
chociażnajsilniejdotknęłoEuropę,apoprzezkontaktyhandlowezAzją-takżenie-
którekrajetegokontynentu.Wyczerpaniesięzapasówtychkruszcównależącychdo
Indianśrodkowo-ipołudniowoamerykańskichskłoniłoEuropejczykówdorozpoczę-
ciaeksploatacjinaturalnychpokładówzłotaisrebra,czemusprzyjałdokonującysię
postępwtechnicegórniczej.Srebrowydobywanozbardzobogatychpokładówwokrę-
guPotosiwBoliwiiorazwMeksyku,KolumbiiiPeru.PodkoniecXVIIw.odkryto
61
rewolucjacen
