Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ogólnacharakterystykastulecia
Smithopodatkach
Zanimprzystąpiędozbadaniaposzczególnychpodatków,
uważamzakoniecznepostawićnawstępienastępującecztery
zasady,któredotycząpodatkówwogólności.
I.Poddanikażdegopaństwapowinniprzyczyniaćsiędo
utrzymywaniarząduwjaknajściślejszymstosunkudoich
możliwości,czyliproporcjonalniedodochodu,jakikażdyznich
podopiekąpaństwauzyskuje.[...]Toconazywasięrówno-
ściąlubnierównościąopodatkowaniapoleganatym,czysię
tejzasadyprzestrzega,czyteżsięjąlekceważy.[...]
II.Podatek,jakikażdajednostkajestobowiązanapłacić,
powinienbyćokreślony,aniedowolny.Terminpłatności,
sposóbzapłaty,suma,jakąnależyzapłacić-wszystkoto
powinnobyćjasneizrozumiałedlapodatnikaidlakażdejinnej
osoby.Tam,gdziejestinaczej,każdegopodatnikawmniej-
szymalbowiększymstopniuoddajesięwmocpoborcy
podatkowego,którymożebądźdotkliwieobciążyćpodatkiem
niemiłegosobiepodatnika,bądźteżpodgroźbątakiego
obciążeniawymusićdlasiebiejakiśpodarunekalbododatek.
Nieokreślonawysokośćopodatkowaniawzbudzazuchwalstwo
isprzyjakorupcjiwśródgronaludziznaturyniepopularnego
nawettam,gdzieniesąonianizuchwali,aniskorumpowani.
Pewnośćcodotego,ilekażdajednostkamazapłacić,jest,
jeślichodziopodatki,sprawątakwielkiejwagi,iżuważam,
żejaktowynikazdoświadczeniawszystkichnarodów,nawet
bardzonierównomiernierozłożonepodatkiniesąwprzybli-
żeniuzłemtakwielkim,jakwielkimzłemjestnawetmałysto-
pieńniepewnościwtymwzględzie.
III.Każdypodatekwinnosięściągaćwtakimczasie
iwtakisposób,bypodatnikowibyłojaknajdogodniejgoza-
płacić.Podatekodczynszuzziemialboodczynszuzdomu,
płatnywtymsamymterminie,kiedyzazwyczajpłacisięte
czynsze,pobierasięwtymczasie,gdypodatnikowiprawdo-
podobnienajdogodniejjestuiścićgo,czyliwówczas,gdy
istniejenajwiększeprawdopodobieństwo,żemagoczym
zapłacić.Wszystkiepodatkiodtegorodzajudóbrkonsump-
cyjnych,jakartykułyzbytku,płaciostateczniekonsumentito
naogółwsposóbbardzodlaniegodogodny.Płacijestop-
niowoiwmałychilościach,wmiaręjakmaokazjęjekupo-
wać.Ponieważmożeonrównieżwedługwłasnegouznania
albokupować,alboniekupować,przetojeżelitegorodzaju
podatekstajesiędlaniegokiedykolwiekuciążliwy,trzeba
uznać,iżdziejesiętakzwinypodatnika.
IV.Każdypodatekpowinienbyćtakpomyślany,abysuma,
jakązabierazkieszeniludnościlubdotychkieszeniniedopusz-
cza,wnajmniejszymjaktylkomożnastopniuprzekraczałakwotę,
jakąpodatektenwnosidoskarbupaństwa.Czteremanastępu-
jącymisposobamimożnasprawić,żepodatekmożezabierać
alboniedopuszczaćdokieszeniludnościznaczniewięcej,niż
samwnosidoskarbupaństwa.Popierwsze,jegopobórmoże
wymagaćwielkiejliczbyurzędników,którychwynagrodzenia
mogąpochłonąćwiększączęśćsumywpływów,aichubocz-
nedochodystanąsiędlaludnościjeszczejednymdodatkowym
podatkiem.Podrugie,możeonwpływaćhamująconapraco-
witośćludu,zniechęcającgodoniektórychgałęzidziałalności
gospodarczej,któremogłybyzapewnićutrzymanieizatrudnie-
niewielkimrzeszom.[...]Potrzecie,wskutekkonfiskatiinnych
kar,jakimpodlegająnieszczęśnicy,którzyusiłująbezskutecznie
uchylićsięodpodatku,możeichczęstozrujnowaćipołożyć
wtensposóbkreskorzyściom,jakiespołeczeństwomogłoosią-
gnąćdziękiuruchomieniuichkapitałów.Nierozsądnieustanowiony
podatekstwarzawielkąpokusędlaprzemytu.Alekaryzaprzemyt
musząwzrastaćproporcjonalniedowielkościpokusy.Wbrew
wszelkimzwykłymzasadomsprawiedliwości,prawonajpierw
stwarzapokusę,apotemkarzetych,którzyjejulegają.[...]Po
czwarte,poddającludnośćczęstymodwiedzinominienawist-
nymbadaniomprzezpoborcówpodatkowych,możeonnara-
zićjąnawieleniepotrzebnychkłopotów,naudrękiiucisk.[...]
Któryśztychczterechróżnychsposobówmożebyćprzyczyną
tego,żepodatkisączęstobardziejuciążliwedlaludności,niż
korzystnedlapanującego.
[A.Smith,Badanianadnaturąiprzyczynamibogactwa
narodów,t.2,przeł.księgaIVA.Prejbisz,księgaVB.Jasiń-
ska,PaństwoweWydawnictwoNaukowe,Warszawa1954,
s.584-587].
samejrangirentywzbliżonejwysokości.Wciągustulecianakładynaarmieczołowych
mocarstwosiągnęływielkiewartości.Wpoł.lat80.XVIIIw.weFrancjimiałysięone
równaćstumlnliwrów,awAustriiiRosjidochodziłydo80mlnliwrów.
WXVIIIw.zdecydowanąprzewagęnamorzachświatauzyskałaangielskaflota
wojenna.Flotyfrancuskaihiszpańska,mimowieluklęsk,zachowałyswąpozycję.
DziękireformomPiotraIizabiegomKatarzynyIIrozkwitprzeżywałaflotarosyj-
ska.WtymsamymczasiestraciłyswojedotychczasoweznaczenieflotyWenecji,
Holandii,DaniiiSzwecji.
15
flota
