Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Modelezabezpieczeńnanieruchomościwujęciu...
czynnościprawnej,zmocyorzeczeniasądowegolubzmocyustawy9.
Trzeciąkonstrukcją,którąwykształconowramachszerokorozumiane-
gozastawu,byłahipoteka(hypotheca),nazywanarównieżzastawem
umownym(pignusconventum)10.Wprawierzymskimhipotekabyła
prawemnarzeczycudzej,niekoniecznienanieruchomości,isłużyła
osłonięciukażdejwierzytelnościpieniężnej,zarównoistniejącej,przy-
szłej,naturalnej,jakiuzależnionejodnadejściaterminulubziszczenia
sięwarunku11.Byłaprawemakcesoryjnym,któregolosbyłzwiązany
zzabezpieczanąwierzytelnością.Hipotekamogłaumacniaćnawetkilka
wierzytelnościwynikającychzwielustosunkówzobowiązaniowych,
apowygaśnięciudotychczaswzmacnianejwierzytelności,dopuszczalne
byłowykorzystanietejsamejhipotekidlazabezpieczeniainnegoprawa
obligacyjnegomiędzytymisamymistronami12.Rozwiązanietostano-
wiłoodstępstwoodzasadyakcesoryjności.Zgodniezparemiądare
autemquishypothecaepotestsiveprosuaobligationesiveproaliena,
hipotekamogłabyćwykreowanazarównonazabezpieczeniewłasnego
zobowiązania,jakicudzego.Praworzymskiewprowadziłozasadęprior
temporepotioriure,którarozstrzygałapierwszeństwozaspokojenia
międzykilkomawierzycielamihipotecznymi13.Wyjątkiodtejreguły
dotyczyływierzycieliszczególnieuprzywilejowanych,m.in.cesarstwa.
Hipotekabyłaprawemniepodzielnym,gdyżnaskutekczęściowego
zaspokojeniawierzyciela,przysługującamuhipotekanieulegałaczę-
ściowemuwygaśnięciu(pignoriscausaindivisaest)14.Zaspokojenie
wierzycielahipotecznegonastępowałowsposóbokreślonywumowie
zawartejzdłużnikiem.Popierwsze,możliwebyłozastrzeżenieklauzuli
przejściawłasnościrzeczyobciążonejnawierzyciela(lexcommissoria),
wraziegdydłużnikpopadłwzwłokęwspełnieniuświadczenia.Stoso-
9Zastawustawowypowstawałm.in.narzeczachwniesionychdonieruchomości
miejskiejprzezjejnajemcę,narzeczachpożyczkobiorcy,gdypożyczkabyłaprzyznawana
naremontbudynku,narzeczachosobypozostającejpodopieką,gdyzostałyonenabyte
zaśrodkipodopiecznego,narzeczfiskusaztytułuniezapłaconychpodatków;
zob.J.Krzynówek,Zastaw(pignus)ihipoteka,EP2001,nr7,s.7.
10Wprawierzymskimniebyłowyraźnejgranicymiędzyzastawemręcznym(pignus)
ihipoteką(hypotheca).ZaczętojeodróżniaćdopierowinstytucjachJustyniana;
por.A.Manigk,ZurGeschichtederrömischenHypothek,Wrocław1904,s.11in.
11W.Osuchowski,Rzymskieprawoprywatne.Zaryswykładu,Warszawa1981,
s.295.
12J.Krzynówek,Zastaw(pignus)...,s.7.
13K.Kolańczyk,Praworzymskie,s.373.
14J.Krzynówek,Zastaw(pignus)...,s.8.
20
