Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
RozdziałI
Postronierzymskiejsytuacjawyglądałazupełnieinaczej:wszyscymęscyoby-
wateleRzymupomiędzysiedemnastymaczterdziestymszóstymrokiemżycia
podlegalisłużbiewojskowej-zniewielkimiwyjątkami14-awczasachHanniba-
laobjęcinimbylitakżemężczyźnizkilkumiast,którychludnośćotrzymałaoby-
watelstworzymskie,iniemalnapewnomężczyźnizmiast,którychludność
otrzymałauobywatelstwobezprawagłosowania”(civitassinesufragio),szczegól-
niezKampaniiiPicenum15.Niemapewności,iluobywateliliczyłopaństwo
rzymskie-wliczającobydwiewyżejwymienionekategorie-wmomenciewy-
buchudrugiejwojnypunickiej.Polibiuszpodajeniecodanychodnoszącychsię
do225roku(2.24):zakładając,żewsumęmężczyznzdolnychdonoszeniabroni
należywliczyćtych,którzyjużbylipowołanipodbroń-chociażzdajesię,żehi-
storyk(albojegoźródło)potraktowałichosobno,byosiągnąćwtensposóbbar-
dziejokazałąliczbę-toRzymmógłwystawić250000piechotyi23000jazdy16.
Oczywiście,Rzymnigdyniezmobilizowałichwszystkichnaraz,aleniemawąt-
pliwości,żedysponowałwielkimirezerwamiludzkimi.
Toniewszystko,jakożezliczbpodanychprzezPolibiuszajasnowynika17,
żew225rokuprzeszłopołowazasobówludzkichRzymupochodziłaodjego
italskichsprzymierzeńcówpodzielonychnadwiegrupy:usprzymierzeńców
zlatyńskiminazwiskami”(sociinominisLatini)izwykłychsprzymierzeńców.
Dopierwszejztychgrupw218rokumożnabyłozaliczyćtrzydzieścikolonii
latyńskichrozmieszczonychodPlacencji(Piacenza)iKremonynadPadempo
Brundyzjum(Brindisi)napołudniuisześćlubosiemmiastwLacjumijego
najbliższymsąsiedztwie,którychmieszkańcomnienadanoobywatelstwapo
ostatniejwojnieRzymuzLatynami,np.Preneste(Palestrina)18.Byłyone
wstanie-wedługPolibiusza-wystawić80000piechotyi5000kawalerii.Inni
sprzymierzeńcyzmiastporozrzucanychpoItaliimogliprzyprowadzićdalsze
250000piechotyi26000kawalerii.
Oczywiście,nienawszystkichsprzymierzeńcachRzymianiemogliwrów-
nymstopniupolegaći-jaksięprzekonamy-strategiaHannibalabędziepo-
czątkowobazowałanapróbachprzekonaniasprzymierzeńcówstrachemlub
korzyścią,bywalczyliujegobokualboconajmniejpozostalineutralni.Okaza-
łosięjednak,żechociażwieluspośródpołudniowychsprzymierzeńcówRzy-
muprzeszłonastronęKartagińczykapobitwiepodKannami,tonieudałomu
sięnadwyrężyćlojalnościsprzymierzeńcówzśrodkowejipółnocnejItalii.Na
stronęHannibalanieprzeszłoprzedewszystkimżadnezmiastlatyńskich,ato
oznaczało,żeprzyRzymiepozostałysilnewarownierozsianewzdłużiwszerz
całejItalii.Dopierow209rokudwanaściespośródtrzynastukoloniilatyńskich
14P.A.Brunt,ItalianManpower,s.391,przyp.1.
15Ibidem,s.17-21.
16Ibidem,s.44nn.
17Ibidem,s.45,TabelaIVb.
18Por.A.Sherwin-White,TheRomanCitizenship,2nded.,Oxford1973,s.96nn.;A.J.Toynbee,
Hannibal’sLegacy,vol.I,s.249-257.
