Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
33
waćich360000(plusok.100000milicjistrzegącejwybrzeżyistanowiącej
rezerwędlasiłgłównych).Poodliczeniugarnizonówarmiafrancuskanapo-
czątkuwojnymogłapochwalićsięsiłą200000żołnierzy69.Okołojednąpiątą
znichtworzyływartościoweizdyscyplinowanepułkizagraniczne-szwajcar-
skie,bawarskie,węgierskie,irlandzkieipiemonckie-alewiększośćpochodziła
zochotniczychzaciągównatereniecałegokraju.Takjakwinnychówczesnych
armiach,znajdowalisiętamlicznidrobniprzestępcyczywłóczędzy,aleogól-
niewojskostanowiłoprzekrójcałegospołeczeństwa.Armiafrancuskanajbar-
dziejróżniłasięodinnychwysokimprocentemmieszkańcówmiast(według
niektórychszacunkówdo30%).Mieszczanie,zwyklepewniejsisiebieinieza-
leżni,bylitrudniejsidokontroli,aniechęćdoszlacheckichoficerówczęsto
przejawiałasięsłabądyscypliną.Standardymusztryniebyłyjednolite,areguł
manewrówbrakowałocałkowicie-choćprzedwojnąsiedmioletniąwprowa-
dzonoszeregtaktycznychrozporządzeń,todopieropopewnymjejczasieza-
częłyoneprzynosićpoprawę70.Armiafrancuskaposiadałatakżenieproporcjo-
nalniewieluoficerówwstosunkudoinnychwojskEuropy71.Choćakademia
wojskowaistniałaod1750roku,niewielujejczłonkówprzeszłozawodowe
szkoleniewojskowe,adlawieluznich,szczególniezestarychrodówszlachec-
kich,korpusoficerskibył,jaktoująłDorn,ubardziejklubemdladżentelme-
nówniżściślezwiązanągrupążołnierzy”72.Cogorsza,powszechnaweFrancji
praktykakupowaniaurzędówprzyciągnęławielunuworyszy(tzw.rôturiers),
którzywpołowiestulecitworzylijednątrzeciąoficerówpiechoty.Prowadziło
todonamiastkiwalkiklasowejoficerówburżuazyjnychzeszlacheckimi,po-
ważniezmniejszającbojowąsiłęarmii,gdzieostanowiskachdecydowałyuro-
dzenielubpieniądze,aniewartość73.
Częśćzproblemówwojskapojawiałasięrównieżwpolityce.KrólLudwikXV
odgrywałrównieżrolępierwszegoministra,brakowałomujednakzdecydowa-
niaorazwiarywewłasnesiły.Wzakresiepolitykizagranicznejdoradzałamu
RadaStanu,którejczłonkówzwanouministramistanu”
,choćniezawszedzierży-
likonkretneteki.Szefowiewydziałów(ministrowiewnaszymrozumieniu)nosi-
lizwyklemianousekretarzystanu”74,choćnajważniejsiznich(sprawzagranicz-
nych,finansów,armiiifloty)równieżzasiadaliwRadzie.Nieistniałjednakfor-
69AndréCorvisier,L’arméefrançaisedelafinduXVIIesiècleauministèredeChoiseul,2t.(Paris,1964)
I,s.55.
70Ibid.,passim;RenéChartrand,LouisXV’sArmy,5t.(London,1996-1997);LeeKennett,The
FrenchArmiesintheSevenYears’War:Astudyinmilitaryorganizationandadministration(Durham,
NC,1967),ss.72-87;Dorn,CompetitionforEmpire,ss.88-90;JeanChagniot,Leprogrèsdel’admini-
strationmilitaire,w:AndréCorvisier,etal.(red.),HistoireMilitairedelaFrance,t.2:De1715à1871,
red.JeanDelmas(Paris,1992),ss.35-54.
71JohnChilds,ArmiesandWarfareinEurope,1648-1789(Manchester,1982),ss.80-81;Corvisier,
ArméesetsociétésenEurope,s.128.
72Dorn,CompetitionforEmpire,s.87.
73LouisTuetey,Lesofficierssousl’ancienrégime,noblesetrôturiers(Paris,1908);Kennett,ss.54-71;
Dorn,CompetitionforEmpire,ss.86-88.
74ZaDullem,op.cit.,niniejszaksiążkanazywaichministrami.
