Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
Wprowadzenie
malnyrząd,którykoordynowałbyichpracę,blokowanązresztąprzezrywalizację
ministrów.Cowięcej,Francjapodczaswojnysiedmioletniejdoświadczyła
wnajważniejszychwydziałachwiększychzmiankadrowychniżwszystkieinne
mocarstwaEuropy,akrólniechciałczyniepotrafiłwprowadzićjasnychzasad
polityki,brakciągłościorazstałezmianyodbijałysięwięcnarządzeniukrajem.
JeszczebardziejbizantyjskiezasadystosowałLudwikwpolitycezagranicznej,
prowadzącjąnarównoległychpoziomach,aniezapośrednictwemodpowied-
niegoministra.Jakjużwidzieliśmy,pierwszytraktatwersalskinegocjowałBernis,
anieministerRouillé,asecretduroicorazbardziejoddalałsięodministerstwa
sprawzagranicznych.NadobitkęLudwikznajdowałsiępodsilnymwpływem
częścirodziny-córkiElżbietyiodległegokuzynaLudwikaFranciszkadeBour-
bona,księciadeConti-orazoficjalnejmetresy,panidePompadour75.
Brytyjskaarmiacałkowiciesięróżniłaodrywalekzkontynentu.Ogólnylęk
przedstałymioddziałamijakozagrożeniemswobódobywatelskichpozostawał
równiesilny,cowXVIIstuleciu,jejliczebnośćokazywałasięwięcniespotyka-
nieniska.Podkoniecwojnyosukcesjęhiszpańskązredukowanojądoniespeł-
na8000ludzi(pluspięciotysięczneoddziałyirlandzkie).Wtrzeciejiczwartej
dekadzieliczebnośćarmiibrytyjskiejrzadkoprzekraczała17000,apowojnie
osukcesjęaustriackąwynosiła18857,ażdokonfliktuzFrancją(oddziałyir-
landzkie12000).Gdyzachodziłapotrzeba,armięwzmacnianoIrlandczykami
lubwynajmowanożołnierzyzagranicą:główniewHolandii,Hanowerzeoraz
Hesji-Kassel.Dopieropodkoniec1756rokurozpoczętopracęnadustawą
omilicji(oddziałachwewnętrznych),auchwalonojąwczerwcu1757.Nawet
uszczytuwojnysiedmioletniejmaksymalnaliczebnośćbrytyjskiejarmiiwy-
niosła67776ludzi.Nicwięcdziwnego,żewprzeciwieństwiedofloty,często
uciekającejsiędoporywaniaprzezoddziaływerbunkowe,armiawczasiepo-
kojunapotykałapewnetrudności,byuzupełnićswójstanochotnikami.
Wefekcieczęściejniżnakontynencieżołnierzamistawalisięprzestępcyimar-
ginesspołeczny.Przedwprowadzeniemreformszwankowałyszkolenieidys-
cyplina,szerzyłysiędezercje.Słabybyłtakżepoziomoficerów,wedługsłów
głównegohistorykaarmiibrytyjskiejuskandalicznieniedbałychoraznieobo-
wiązkowychpodkażdymwzględem”76.Uchylaniesięodsłużbystanowiłozja-
wiskopowszechne:np.gdyFrancuzioblegliMinorkę,nastanowiskachnie
pojawiłosięconajmniej34oficerów,wtymdowódcywszystkichczterechsta-
cjonującychtampułków77.Handelurzędamiprzybrałjeszczewiększerozmia-
ryniżweFrancji,gdyżkażdyawansmusiałbyćzakupionyodnowa,cobloko-
wałodostępdowyższychstopniwieluzdolnymoficerom78.
75Dull,ss.20-24.
76J.W.Fortescue,AHistoryoftheBritishArmyPart1:TotheCloseoftheSevenYearsWar2t.,wyd.2
(London,1910)II,s.31.
77BasilWilliams,TheWhigSupremacy,1714-1760,wyd.2zpoprawkamiC.H.Stuarta(Oxford,
1962),s.216.
78Fortescue,II,ss.1-54,571-602;Williams,WhigSupremacy,ss.213-222;StuartReid,KingGeorge’s
Army,1740-93,3t.(London,1995-1996).
