Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BezwątpieniaBes(rozumianyjakogrupakarłowatychbóstwopo-
dobnychcechachikonograficznychiznaczeniowych)posiadałrozliczne
kompetencje,wynikającezezłożonejnatury,implikującejtakiecechy,
jakwalka,ochronaiopieka.Różnorodnośćwspółtowarzyszącejbóstwu
atrybucji,jegoplastycznawizualizacjawskazuje,żeBeswperspektywie
formalnegorozwojuprzybierawielecechinnychbóstw,stającsięnieja-
kobóstwemuniwersalnym,odnoszącymsiędoistotnychaspektówży-
ciaczłowieka,funkcjonujączarównowkontekścieelitarnym,oficjalnym,
jakiosiągającniezwyklewyjątkowąpozycjęwkultachprywatnychoraz
domowych.Mocjegooddziaływanianapłaszczyźnieprywatnychflludo-
wych”kultów,indywidualnejpobożnościwynikazpozycji,jakązachował
właśniewreligiioficjalnej,orazzfaktuszerokiegospektrumjegomagicz-
negodziałania.Towarzyszytemuikonografiadającaówczesnymwiarę
wspełnieniepokładanychwjegodziałaniuisilenadziei.Wkonsekwencji
Besprzeniknąłdokażdejwarstwyspołeczeństwa,wykraczającrównież
pozagraniceEgiptu.
Należyuznać,żespecyfikarozpatrywanegotutajbóstwa,obejmująca
zarównojegogenezę,jakiistotęimieniaBesa,sąniejednorodnymiirozle-
głymizagadnieniami.Itaknaprzykładwmammisi(tj.Idomachnarodzin’
pr-mst)cesarzaTrajanawDenderzewyobrażeniaBesaokreślonesąróż-
nymimionami:Bs,H
̣3tjtj,posiadajączbliżonąwizualnąatrybucję(Dau-
mas1959:271–285;zob.teżŁukaszewicz2006:274).
POCHODZENIEBÓSTWA
DemonicznebóstwoBesnienależy,zważywszynajegoformyiobrazy
ikonograficzne,dokonwencjonalnegoegipskiegowyobrażenia.J.Baines
(1985:128–129)odnotował,żeliminalnośćBesa,odznaczającasięwjego
ikonograficznejformule,wskazujenaszczególnąfizycznąformęobrazu
bóstwa,któreniedostosowujesiędostandardowegowyobrażeniaegip-
skichbogów.Świadczyotymgroteskowośćfizjonomii,ukształtowanie
głowyorazwyobrażeniegoczęstonago,podczasgdytypoweegipskie
bóstwaczęstoprezentująsięwszczuplejszejformule,wprzeważającej
gini-matce,którąprzeważniebyłaHathorlubIzyda(zob.m.in.Volokhine2010:233–
255;Daumas1958;1959),występującjużwpierwszejbudowlitegorodzaju,wznie-
sionejprzezkrólaNektanebo(XXXdynastia).TańczącyBeszostałprzedstawionyna
filarzeznajdującymsięprzydrzwiachsaliofiarnejiwprzedsionku,współwystępując
zdemonicznymbóstwemHiti(Gasser2001:113;Altenmüller1975d:1226–1227;Nitka
1970:21;Sandri2006:159).
—21—
