Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
11
następującawypowiedźZofiiRatajczak14:„psychologiaJa(self-psychology),wktórej
poczuciewłasnejtożsamościjestzarazemtraktowaneijakoceliśrodek,zapomocą
któregoczłowiekregulujeswojestosunkizotaczającymświatem,zwłaszcza,gdyge-
nerujeonsygnałynadciągającychzagrożeń.Zagrożeniawtymwypadkuodnosząsię
do»Ja«,którepełninadrzędnąrolęwregulacjiszerokorozumianychstosunkówczło-
wiekazjegootoczeniem”.
PoglądyEpsteinapodkreślająpierwszorzędneznaczeniemotywacjidopodtrzyma-
niaipotwierdzaniajednostkowejkoncepcjiJaitożsamościwjejdotychczasowym
kształcie–jejjedności,spójności,integralności.Niemożnośćrealizacjipotrzebysamo-
potwierdzania–przejawumotywacjikonserwatywnej–prowadzidostanuniepewno-
ściiniejasnościorazlęku,awkonsekwencjidonegacjiczyzanikaniaindywidualnego
poczuciatożsamości.Motywacjakonserwatywnadoobrony,dookreśleniaiumocnie-
niaswejtożsamości,świadomości„kimjestem”,jestprawdopodobniepodstawąludz-
kiejmotywacji,ważniejsząoddążeniadopodnoszeniapoczuciawłasnejwartości
isamooceny(por.Aronson,Wilson,Akert15,Mandrosz-Wróblewska16,Dymkowski17).
Powiązaniezemocjami,systememwartościjednostki,atakżerelacjamiśrodowisko-
wymi,zarównokształtującymi,jakiweryfikującymijejpozycję,statusspołeczny,
utożsamienia,nadajeregulacyjnymdążeniomtożsamościowymznaczenieadaptacyjne.
Równieżobserwacjeklinicznezdająsiępodtrzymywaćprzekonanieopodstawowej
rolimotywacjipotwierdzaniatożsamości.Jednymzesposobówprzełamaniatzw.dyfu-
zjitożsamości–utratypoczuciaspójności(integracji),ciągłościwczasie,odrębności
odinnych,awpatologicznychprzypadkach,zanikupoczuciawłasnegoistnienia–jest
zdaniemEriksona18obronneprzyjęcietzw.tożsamościnegatywnej.Tożsamośćnega-
tywnarozwijasięskutkiemidentyfikacjizwartościamipowszechniespołecznienieak-
ceptowanymiiniepożądanymi;stanowiwyrazswoistegopoczuciakompromisupo-
międzypragnieniembyciakimś–kimkolwiekokreślonympoprzezposiadaniewyróż-
niających,choćspołeczniedezaprobowanychwłaściwości,alękiemprzedporażką
–unicestwieniemsubiektywnegopoczuciatożsamościskutkiemspołecznegoodrzuce-
nia.„Wobliczuprzedłużającejsiędyfuzjitożsamościmłodziludziewoląbyćzdecy-
dowanie(kimś)złymlubzdecydowanienikim,czynawetokreślićsięprzezdokonanie
samobójstwa–aniżelipozostaćczłowiekiem»bezwłaściwości«”–piszeSzubert19.
Nawetsamobójstwomożestaćsięaktemsamookreślenia,wyrazemdokonaniaosta-
tecznegowyboruwłasnejtożsamości.
14Z.Ratajczak(2002).Stresprzeklęty–stresbłogosławiony.Opsychologicznychmechanizmachza-
radnościwsytuacjachzagrożenia[w:]I.Heszen-Niejodek(red.),Teoretyczneikliniczneproblemyradze-
niasobiezestresem.Poznań,StowarzyszeniePsychologiaiArchitektura,s.45.
15E.Aronson,T.D.Wilson,R.M.Akert(1997).Psychologiaspołeczna.Serceiumysł.Poznań,Wy-
dawnictwoZyskiS-ka.
16J.Mandrosz-Wróblewska(1988).Tożsamośćiniespójność.Jaaposzukiwaniewłasnejosobowości.
Warszawa–Kraków–Wrocław,Ossolineum.
17M.Dymkowski(1993).Niepewnośćsamowiedzyjakoregulatorzachowania.Wrocław,Wydawnic-
twoUniwersytetuWrocławskiego.
18E.H.Erikson,op.cit.
19A.Szubert(1976).Kształtowaniesiępoczuciatożsamości.Analizaokresuadolescencjinapodstawie
teoriiErikaH.Eriksona[w:]M.Szostak(red.),Wybranezagadnieniapsychologiiklinicznej,Warszawa,
WydawnictwoUniwersytetuWarszawskiego,s.45.
