Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wholenderskiejwyprawienaCejlon
8.J.SachsstudiowałprawowLipsku,
WittenberdeiHelmstedt.Wroku1655ogłosiłpodpseudonimemFran-
ciszkaMariniusatraktatDescoporeipublicaePolonicaeadversusHermanum
Conringiumdissertatio[…],którybyłodpowiednakrytykęprawnikaHer-
mannaConringa(1606-1681)wobecRzeczypospolitej,jejustrojuiszlachty.
H.ConringbyłwykładowcąJ.SachsawHelmstedt.OtosłowaSachsa:
Pokazałem,żekrólestwopolskiejestelekcyjne,costanowiwspaniały
dowódpanującejwPolscerówności[podkr.-T.Ch.H.].Doświadczenie
bowiempotwierda,żewszystkiemonarchie,którezelekcyjnychzostały
zamienionewdiediczne,zdobyływiększąwładę,zbytciężkądlapodda-
nych.WoparciuopismaMariany
9
pokazałem,żemonarchiahiszpańskabyła
elekcyjnaiżewtedywładakrólówbyłaniewielka;leczgdynapodstawie
określonegoprawadostałasięonanastępcomwdiedicznewładanie,jakże
odtegomomentuzmieniłsięustrójpaństwa!Takżedisiajwszyscywmil-
czącymuszanowaniuzmuszeniciągnąćjarzmo,jakiepierwszyzałożyłim
naszyjeFerdynandKatolicki
10.Jakzaśjestonosłodkieiłagodne,świadczą:
Katalonia,Portugalia,NeapoliSycyliaorazBelgia,zktórymjednymnowość,
októrąsiępokusili,obróciłasięnadobreiśmiejąsiędisiajzhiszpańskich
okowów;innymnatomiastźlepadłakość,ponieważpodwojonoimjarzmo
11.
Ciekawymwątkiemspotykanymwrozmaitegotypuźródłachepoki
porównaniaustrojuPolski,RzeczypospolitejdoSpartyorazRepublikiWe-
necji.Pojawiająsięone,oczymjużbyłamowa,przyokazjiDsporów”owolną
elekcję.Temattenzpewnościązasługujenaszerszeomówienie.Tuwypada
zwrócićuwagęnainteresującewywodyJanaKrzysztofaHartknocha(1644-
1687),historykaprawapolskiego,autoraobszernegodiełaRespublicaPolona
duobuslibrisillustrata,wielokrotniepublikowanego,orazinnychprac
12.
J.K.Hartknochtzastanawiasięwswejpracynadtym,czywistocie
porównywaniePolskidoSpartyiWenecjijestuzasadnione.Przywołuje
8W.ZIeNtara,Sachs(Sachse,Saxen)Jan(1641-1671),w:PSB,t.34,Wrocław-
Warszawa-Kraków1992,s.270.
9
JuandeMariana(1535-1624),autorDeregeetregisinstitutione(Toledo1599).
10FerdynandKatolicki(1452-1516)zjednoczyłcałąHiszpanię.
11J.SachS,[KujakiemucelowizmierzaRzeczpospolitaPolska],w:700latmyślipol-
skiej…,s.367-368
12K.PIwarSKI,HartknochKrzysztofJan(1644-1687),w:PSB,t.9,Wrocław1961,
s.295-297
CZĘŚĆ
1
|20|
WOKÓŁIDEI,SYMBOLIIPRAKTYKI
WYBORU