Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dopróbypogodzenianaszegointuicyjnegorozumieniawolnejwoli
zideą,iżnaszewyboryiczynymogąbyćdeterminowane
przyczynowoprzezokolicznościznajdującesięostateczniepoza
nasząkontrolą–czyliprzezzdarzenia,któremiałymiejsce,zanim
sięurodziliśmy,iprawaprzyrody.
Historycznierzeczbiorąc,libertarianieikompatybiliści
rozwiązywalitenproblemnaróżnesposoby.Libertarianie(nie
pomylmytegostanowiskazdoktrynąpolityczną)przyjmują,żejeśli
determinizmbyłbyprawdziwyiwszystkienaszeczynybyłyby
zdeterminowaneprzyczynowoprzezuprzedniezdarzenia,tonie
mielibyśmywolnejwoliiniebylibyśmyodpowiedzialnimoralnie.
Ponadtoutrzymująonijednak,żeprzynajmniejniektóreznaszych
wyborówiczynówsąwolnewtymsensie,iżniesąone
zdeterminowaneprzyczynowo.Libertarianieodrzucająwięc
determinizmibroniąindeterministycznejkoncepcjiwolnejwoli,aby
ocalićto,couważajązawarunkikoniecznewolnejwoli–zdolność
dopostąpieniainaczejwtakichsamychokolicznościachoraz/lub
ideę,iżwpewnymistotnymsensiejesteśmyostatecznymi
źródłami/inicjatoraminaszegodziałania.Natomiastkompatybiliści
podejmująpróbęobronytakiejkoncepcjiwolnejwoli,którąmożna
pogodzićzdeterminizmem.Twierdzą,żenajważniejszyniejestbrak
determinacjiprzyczynowej,leczto,czynaszedziałania
sądobrowolne,wolneodograniczeńiprzymusuorazczyposiadają
właściwegorodzajuprzyczyny.Różnekoncepcje
kompatybilistycznewróżnysposóbnakreślająwymogidla
zaistnieniawolnejwoli,leczzgodniezszerokorozpowszechnionym
poglądemszczególnieistotnesątutajpodatnośćnaracje,
samokontrolalubteżpowiązaniedziałaniaztym,nacomożemy
ponamyśleprzystać.
Wopozycjidostanowiskprzyjmującychistnieniewolnejwoli
znajdująsiępoglądy,którealbopowątpiewają,alboteżwprost
zaprzeczająistnieniuwolnejwoliiodpowiedzialnościmoralnej.
Poglądyteokreślanesączęstopoglądamisceptycznymilub
poprostusceptycyzmemwzględemwolnejwoli.Wprzeszłości
wiodącąpostaciąsceptycyzmubyłtwardydeterminizm:pogląd,
