Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
WPROWADZENIE
źródełzławludzkichpostępowaniach,czybardziejdosadnie:podczasustalania
warunkówsprawstwaczynu.Problemwolnejwolipozostajeaktualnymożenawet
bardziejterazniżkiedykolwiek,cooczywiścietraktujęrównieżjakoargument
zawyboremtematu.
Omawianieproblemówwolnościiwolnejwoliwcałejichtradycjimijasię
zcelempracy,dlategoograniczamsięwyłączniedoukazaniaanalogiiiróżnic
międzydwomastanowiskamiwysuniętymiwXXwieku.NawybórHartmanna
iKane’awpływmiałzwłaszczawkładobufilozofówwtworzeniewspółczesnych
ramkonceptualnychdlaproblemuwolnejwoli.Kolejnymczynnikiembyłasto-
sunkowoniewielka(jaknadziedzinębadawcząjakąjestfilozofia,choćznacząca
wkontekściechociażbyrozwojunaukempirycznych)rozbieżnośćczasowa,
wjakiejobajbadaczetworzyli.
Kolejnymwspólnymelementempozostajeinspiracjaobufilozofówmyślą
Kanta.Mimoiżobufilozofównależyokreślaćjakowspółczesnych,nietworzą
oniwoderwaniuoddziedzictwatradycji,wjakiejzostaliwykształceni(choć
pozawspólnąimmyśląKantapojawiąsięipodobieństwa,irozbieżności).Obaj
rozwijająjednakdociekaniaswoichmistrzów,nadającichtwórczościmożliwie
współczesnykształt.
Przechodzącdoróżnic,wpierwszejkolejnościjawiąnamsięróżnicete-
rytorialneitemporalne.HartmannniemógłzapoznaćsięzmyśląKane’a.
Amerykańskifilozofpodziśdzieńbadanowekontekstyproblemuwolnejwoli,
podczasgdyurodzonyw1882rokuwRydzeniemieckifilozoftworzyłdoroku
1950(Kanemiałwówczasdwanaścielat).Coważniejszejednak,lekturatekstów
Kane’awskazywałaby,iżzdziedzictwemHartmannakontaktmógłmiećjedynie
nieznacznylubuznaćjegowpływzazbytmałoznaczący,bywswoichtekstach
pozostawićodniesieniadojegodziełlubtez.BrakuodniesieńdoHartmannanie
należytraktowaćjednakjakoprzejawuignorancjizestronyKane’a.Powołujesię
onbowiemwswoichtekstach(mimooczywistychinspiracjimyśląJamesa)na
Kanta,szczególniebliskiegorównieżHartmannowi.WtekstachKane’amożna
odnaleźćrównieżodniesieniadoMaxaSchelera,zktórymHartmannwspółpra-
cował.Dalekijestemodstwierdzeniazupełnejrozbieżnościkulturowejmiędzy
omawianymifilozofiami.Nieznaczytojednak,żeinspiracjeczęściowowspólną
tradycjąsąwobuprzypadkachrówniesilne.Obajfilozofowiepozostająsobie
wzajemnienieznani(zpewnością:wprzypadkuHartmannaiprawdopodobnie:
zperspektywyKane’a).Porównaniekoncepcjiczęściowonawiązującychdo
wspólnegodziedzictwastanowijedenzgłównychargumentówzapowstaniem
tejpracy.
Powracającdogłównejróżnicymiędzyfilozofamiopiszmyszerzejaspekt
temporalny.Pomimoiżobajtworzylinaprzełomiewieków(Hartmann:wiekXIX
