Wolność w kontekście determinizmu. Analiza porównawcza teorii N. Hartmanna i R. H. Kane’a

Krzysztof Rojek

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-227-9240-7

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej

Rok wydania:

2019

Liczba stron:

218

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Rojek, Krzysztof. Wolność w kontekście determinizmu. Analiza porównawcza teorii N. Hartmanna i R. H. Kane’a. Red. . : Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2019, 218 s. ISBN 978-83-227-9240-7

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Rojek, K.

T1 Wolność w kontekście determinizmu. Analiza porównawcza teorii N. Hartmanna i R. H. Kane’a

PB Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej

YR 2019

SN 978-83-227-9240-7

Bibliografia BibTex:

@Book{ 251934, author = "Rojek, Krzysztof", editor = "", title = "Wolność w kontekście determinizmu. Analiza porównawcza teorii N. Hartmanna i R. H. Kane’a", publisher = "Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej", year = "2019", address = "", isbn = "978-83-227-9240-7" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Rojek, Krzysztof

ED -

TI - Wolność w kontekście determinizmu. Analiza porównawcza teorii N. Hartmanna i R. H. Kane’a

PB - Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej

CY -

PY - 2019

SN - 978-83-227-9240-7

ER -

Netografia (standard APA):

Rojek, Krzysztof. Wolność w kontekście determinizmu. Analiza porównawcza teorii N. Hartmanna i R. H. Kane’a [baza danych online] : Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2019 [dostęp: 25 08 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/wolnosc-w-kontekscie-determinizmu-analiza-porownawcza-teorii-n-krzysztof-rojek-251934.

wolność, Kant, determinizm, myśliciele, Hartmann

Krzysztof Rojek napisał pracę poświęconą dyskutowanemu również w Polsce problemowi wolności, ale dyskutowanemu raczej w perspektywie analiz prowadzonych przez myślicieli anglosaskich, nieuwzględniających rozwiązań nawiązujących do Kanta. Temat pra...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-227-9240-7

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej

Rok wydania:

2019

Liczba stron:

218

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Wstęp6
Wprowadzenie12
1. Różnica jednego wieku dla współczesnych rozważań nad wolnością12
1.1. Wstępne uwagi dyscyplinarne12
1.2. Koncepcja wolności Nicolaia Hartmanna oraz jej dzisiejsze dziedzictwo16
1.3. Dlaczego problemu wolnej woli nie sposób oderwać od jego ontologicznych korzeni?17
2. Znaczenie i konsekwencje niedefiniowalności wolności20
2.1. Nieostrość pojęcia wolności20
2.2. Wieloaspektowość wolności22
2.3. Czy istnienie wolności należy udowadniać?23
3. Współczesna kategoryzacja ontologicznych stanowisk dotyczących wolnej woli25
3.1. Mocny determinizm (hard determinism)25
3.2. Kompatybilizm (compatibilism/soft determinism)27
3.3. Libertarianizm (libertarianism)28
3.4. Mocny inkompatybilizm (hard incompatibilism) i mocny indeterminizm (hard indeterminism)30
CZĘŚĆ I. NICOLAI HARTMANN 32
Rozdział 1. Problem wolności w kontekście ontologii Hartmanna 34
1. Wprowadzenie do ontologii: warstwy bytu realnego34
2. Zbiór praw kategorialnych i fundamentalna kategoria determinizmu45
3. „Wolna wola to wola w najwyższym stopniu zdeterminowana”55
4. Pluralizm determinacyjny jako konieczny warunek wolności woli59
5. Błędne ujęcia wolności62
Rozdział 2. Problem wolności w kontekście aksjologii Hartmanna66
1. Wpływ etyki Kanta na aksjologię Hartmanna66
2. Wprowadzenie do aksjologii Hartmanna72
3. Aporetyka wolności80
3.1. Wolność jako wartość80
3.2. Kompatybilistyczna interpretacja tekstów Hartmanna83
3.3. Układ antynomii wolnej woli85
3.4. Antynomia kauzalna88
3.5. Antynomia powinności90
3.5.1. Antynomia determinacji przez zasadę etyczną90
3.5.2. Antynomia wolności pozytywnej i negatywnej96
3.5.3. Antynomia indywidualności i ogólności97
3.6. Antynomia autonomii98
3.7. Wykazanie możliwości istnienia wolności a niemożliwość jej udowodnienia101
CZĘŚĆ II. ROBERT HILARY KANE 104
Rozdział 3. Dziedzictwo indeterminizmu Kane’a: indeterminizm Williama Jamesa 106
1. James i Kane – uwagi wprowadzające106
2. Wokół dylematu determinizmu108
3. Tychizm113
4. Chance114
5. Moralna odpowiedzialność i wiara ad hoc118
6. Perspektywy rozwiązania problemu wolnej woli według Jamesa121
Rozdział 4. Koncepcja wolności Kane’a 124
1. Taksonomia stanowisk dotyczących wolnej woli – Kane124
2. Rola fizyki subatomowej dla teorii procesu decyzyjnego128
2.1. Przykłady Kane’a wiążące indeterminizm neuronalny z determinizmem w makroświecie128
2.2. Indeterminizm neuronalny a wyzwania makroświata134
3. Wolna wola i działania samokształtowane (Self-Forming Actions – SFAs)136
3.1. SFAs i przypadek businesswoman136
3.2. Determinacja z przypadku (chance) a determinacja z wyboru (choice)141
3.3. Ostateczna odpowiedzialność (Ultimate Responsibility – UR)146
3.4. Wolność – szczęście – przypadek149
3.5. SFAs i UR – pierwsze uwagi krytyczne151
CZĘŚĆ III. ANALIZA PORÓWNAWCZA 154
Rozdział 5. Różnice między teoriami wolności Hartmanna i Kane’a 156
1. Różnice w dziedzictwie filozoficznym156
2. Odrębne ontologiczne stanowiska wobec wolności159
3. Uwagi na temat recepcji167
Rozdział 6. Podobieństwa między teoriami wolności Hartmanna i Kane’a 172
1. Podobieństwo wpływu europejskiego dziedzictwa filozoficznego172
2. Ontologia jako wspólna dyscyplina wyjściowa do dociekań nad wolnością178
3. Wolność pozytywna i negatywna oraz ich konieczna współzależność180
4. Przebieg procesu decyzyjnego182
5. Etyka jako docelowa dyscyplina dla dociekań nad wolnością186
6. Nieadekwatność podstawowej taksonomii wolnej woli wobec prób ujęcia problemu188
7. Konieczność założenia istnienia wolnej woli przy niemożliwości jej udowodnienia194
Zakończenie198
Spis ilustracji200
Bibliografia202
Dzieła Nicolaia Hartmanna i ich przekłady202
Dzieła Roberta Hilarego Kane’a i ich przekłady203
Dzieła Williama Jamesa i ich przekłady203
Literatura ogólna204
Literatura internetowa211
Ogólna literatura internetowa212

RÓŻNICAJEDNEGOWIEKUDLAWSPÓŁCZESNYCHROZWAŻAŃNADWOLNOŚCIĄ

iXX;Kane:wiekXXiXXI),znacznaczęśćichtwórczościspotykasięwwieku

XX,przezcośledzićmożna,nailekształttytułowegoproblemuwolnościuległ

metamorfozomnaprzykładziebadaczyztejsamejepoki,oddzielonychjednak

niemalcałymwiekieminiemalośmiomatysiącamikilometrów.Zasadniczym

elementemtejróżnicyjestsprowokowaneprzeznaukiempiryczneodejścieod

tezybezwzględnego,mechanistycznegodeterminizmu.JakpiszeFranciszek

Sawicki:„dominującyprzezdłuższyczasświatopoglądmechanistycznydziś

jestnaukowopokonany.Badanianaukowewykazały,żewsposóbmechaniczny

niemożnatłumaczyćfunkcjiżyciowych,żewżyciuorganicznym,atymwięcej

psychicznymiduchowym,działająinneczynnikiiprawa.Fizykakwantowawy-

kazała,iżstosowaniefizycznejzasadyprzyczynowościmaswojegranicenawet

wsamejprzyrodzieiwykluczonejestwmikrofizyce.Słynna»relacjaniepewno-

ści«,czyli»nieoznaczonościHeisenberga«stwierdza,żeruchuposzczególnych

elektronówzdanychwarunkówdokładnieobliczyćiprzewidziećniemożna,

żeruchytesąniejakodowolneidlategonieobliczalne.Ocenategofaktunie

jestjednolita.Jedniwnioskują,żeteruchyrzeczywiścieniepodlegająprawu

przyczynowości.Inni,słuszniejpewnie,sądzą,żeprawoprzyczynowościkieruje

itymruchem,tylkowsposóbdlanasniepoznawalny.Naogółprzyznajesię,że

stądnienależyspodziewaćsięrozwiązaniaproblemuwolnościwoli.Choćby

ruchyelektronówrzeczywiściebyłyprzypadkowe,tojednaktychruchówniby

»dowolnych«niemożnaporównaćzeświadomąwolnądecyzjąwoli.Wyniki

badańprzyrodniczychprzełamałyjednakzasadę,żefizyczneprawoprzyczyno-

wościjestbezwzględnymprawemwszechbytuistawaniesięinnegorodzajujest

niedopomyślenia”2.Choćzasadaprzyczynowościstanowiłajedenzpunktów

wyjściadlarozwojufilozofiiwolnościuHartmanna,problemdeterminizmunie

zostałrozwiązany,zmieniłjedynieodniesienieidziedzinybadawcze,wramach

którychjest,bądźniejestanalizowany.Determinizmprzyrodniczyprzerodził

sięwznacznieliczniejszeodmianydeterminizmów(ideterminacji),owiele

trudniejszychdozanegowanianiżzasadapowszechnegouwarunkowania,któ-

rejtowarzyszywielkikwantyfikator.Staramsięjednakwykazać,żeodejścieod

bezwzględnegodeterminizmuniezmieniłowdebatachnadwolnąwolątak

wiele,jakmożnabysiętegospodziewać.

Sampomysłredukcjiproblemudosztywnychramnaukempirycznych

(skupiającychsięnabadaniachnadfunkcjonowaniemludzkiegomózgu)po

dziśdzieńbudziliczne(inierzadkosłuszne)wątpliwości.Stanowiskatakiejak

F.Sawicki,Wolnośćwoliwnowymoświetleniu,„Rocznikifilozoficzne”1949–1950,

vol.2–3,http://www.jstor.org/stable/43409880[dostęp:11.03.2017],s.187izob.

D.Hodgson,QuantumPhysics,Consciousness,andFreeWill,[w:]TheOxfordHandbook

ofFreeWill,red.R.Kane,OxfordUniversityPress,Oxford2002,s.86.

Brak wyników

Wolność w kontekście determinizmu. Analiza porównawcza teorii N. Hartmanna i R. H. Kane’a

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra