Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wzlewniachobciążonychzrzutamiwódkopalnia-
nychjestpraktycznieniedoosiągnięciazewzglę-
duzarównonazmianyodpływu,znaczneprze-
kształceniawieluciekówiichdolin,jakijakość
wody.Mimoograniczeniaobjętościściekówprze-
mysłowychikomunalnychodprowadzanychdo
wódpowierzchniowychwodykopalnianestano-
wiąistotnyczynnikwpływającynazmianyodpły-
wuorazpogorszeniejakościwody,nietylkona
terenieGZW
,aleteżpozajegogranicami.Dzia-
łaniapodjętewceluograniczenianegatywnego
wpływuwódkopalnianychnawodypowierzch-
niowewformiesystemówretencyjno-dozujących,
takichjakkolektornOlza”czynCzeczott”
,wydają
sięniewystarczającewskalicałegoGZW
,mimo
osiąganychznaczącychskutkówekologicznych
dlaśrodowiskawodnego.
Wkształtowaniusięstosunkówwodnychna
terenachosilnejantropopresjizdominującym
przemysłemwydobywczymdecydującąrolęod-
grywajączynnikiantropogeniczne,awarunki
naturalnemajądrugorzędneznaczenie.Głów-
nekierunkizmianwarunkówwodnychnatych
obszarachprzejawiąsięnastępująco(Absalon,
1991;1998;Absalon,Wac,1992;Czaja,1988,
1999;Czaja,Jankowski,1992,1993;Jankow-
ski,1986,1988,1991,1996a;Kříž,1981,1990;
Kříž,Schneider,1993):
–zmianywsiecihydrograficznej,obejmujące:
praceregulacyjne,przełożeniacieków,tworze-
nienowychcieków,likwidacjęcieków,zanik
cieków,szczelnązabudowękoryta;
–
zmianycharakterucechfizycznych,chemicz-
nychibiologicznychwód;
–utrataznaczeniazlewnijakonaturalnejjed-
nostkibilansowej,spowodowanazmianąkon-
figuracjiterenu-główniepoprzezosiada-
nieterenuorazzmianysiecihydrograficznej
(praceodwodnieniowe,kanalizacja,przerzu-
tywody);
–zwiększenieudziałuwódobcychwcałkowi-
tymodpływierzecznym(do60-80%),po-
wodującewyrównanieprzepływówzjedno-
czesnymnienaturalnympodwyższeniemich
średnichwartości,równieżwieloletnich;
–
zmniejszeniezagrożeniapowodziowegotypu
naturalnego(zabiegihydrotechniczne)zjed-
noczesnymwzrostemzagrożeniapowodzio-
10
wegotypuantropogenicznego(zmianyspad-
ków,osiadanieterenu,wpływurbanizacji,
odprowadzaniewódobcychdorzek);
–
wzrostretencjipowierzchniowejwposta-
cizbiornikówretencyjnych,poeksploatacyj-
nychorazzbiornikówwnieckachosiadania.
Przesłankądopodjęciatematykiwpływu
wódkopalnianychnazmianyodpływuwrze-
kachGórnośląskiegoZagłębiaWęglowegojest
przedewszystkimbrakkompleksowegoopraco-
waniaobejmującegowszystkierzekibędąceod-
biornikamiwódkopalnianychwdorzeczach:
OdryiWisły.Niebezznaczeniajestwybrany
doanalizokres,wktórymmożnauchwycić:po-
czątekintensywniejszychoddziaływańzrzutów
wódkopalnianychnaodpływ(lata1967-1977),
maksimumtychoddziaływań(lata1978-1988)
orazstopniowyspadekoddziaływań(lata1989-
2013).Doporównań,oilebyłotomożliwe,wy-
branorównieżprzekrojeznajdującesiępowyżej
zrzutówwódkopalnianychlubnarzekachnieob-
ciążonychtakimizrzutami.Określenietendencji
odpływuwrzekachGZWpozwoliłonawskaza-
niegłównychczynnikówkształtującychodpływ,
prześledzeniejegozmianorazstwierdzenie,wja-
kimstopniuzrzutywodykopalnianychwpłynę-
łynatezmiany.
Wliteraturzehydrologicznejnatematob-
szaruGórnośląskiegoZagłębiaWęglowegowie-
lepracpoświęconotematycewódkopalnianych
iichroliwodpływierzecznym,jednakwiększość
znichpowstaławokresieprzedpierwsządużąre-
formągórnictwa,rozpoczętąwroku1989.Wody
kopalnianejakojedenznajistotniejszychczynni-
kówwpływającychnazmianystosunkówwod-
nychnaobszarzeGZWbyłyprzedmiotemba-
dańpracownikówKatedryGeografiiFizycznej
WydziałuNaukoZiemiUniwersytetuŚląskiego
jużodpoczątkulat80.XXwieku.Problematyką
oddziaływaniawódkopalnianychnaodpływoraz
ichrosnącegoudziałuwprzepływachrzekregionu
górnośląskiegoiwywołanychprzezniezmianzaj-
mowalisię:A.T.Jankowski(1984a,1984b,1986,
1988,1995,1996a,1997);S.Czaja(1987,1988,
1995,1999,2005);D.Absalon(1998);D.Absa-
loniM.Wac(1992);S.CzajaiA.T.Jankowski
(1986,1991a,1991b,1992,1993).Wpływwódko-
palnianychnaodpływOlzyigórnejOdryzcze-
