Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Rozdział1.Wrażliwestrunyosobowościawrażliwaosobowość
poszukiwanianowości,zależnościodnagrodyiwytrwałości.Wymiarunikania
szkodywiążesięzhamowaniemzachowaniawsytuacjizagrożeniakarąlubbra-
kiemnagrody,ajegoafektywnąekspresjąjestemocjastrachu.Unikanieszkody
jestpowiązanezreaktywnościąbiologicznegosystemuhamowaniabehawio-
ralnego(behavioralinhibitionsystem;Gray,1990)opisywanegowteoriiwraż-
liwościnawzmocnienia(reinforcementsensitivitytheory;Corr,2004).Unikanie
szkodyobejmujeczteryczynniki:antycypacyjnezamartwianiesię,lękprzed
niepewnością,nieśmiałośćwobecobcychorazmęczliwośćiastenia(Cloninger
iin.,1993).
InspiracjąbadańCloningera(1994a)byłyobserwacjekliniczne,którepo-
zwoliłynazidentyfikowaniedwóchtypówlęku:poznawczegoisomatycznego.
Odczuwanielękupoznawczegowiążesięzantycypacjąszkody,niepokojem,czę-
stymreagowaniemlękiemspołecznym,unikaniemnowościorazniepewnością.
Osobyprzeżywającetentyplękupowoliodzyskująrównowagępoprzeżytym
stresie,przejawiająniskątolerancjęnaśrodkipobudzająceinafizjologiczny
stres.Lęksomatycznyobjawiasięskargaminaróżnorodnebólesomatyczne,
zachowaniamiimpulsywnymiiniskimprogiemodpornościnaśrodkiuspo-
kajające(Hornowska,2003).Unikanieszkodyjakowymiarkorespondujący
silniejzlękiempoznawczymkorelujesilniejniżinneczynnikitemperamentu
uwzględnionewmodeluCloningerazintensywniejszymstresem(Liniin.,2013),
symptomatologiąlękowąidepresyjną(Cheniin.,2015;HofmanniBitran,2007;
Kampmaniin.,2014),zaburzeniaminastroju(Zaninottoiin.,2016)iinnymi
objawamipsychopatologicznymi(MiettuneniRaevuori,2012).Unikanieszkody
jestczynnikiemzarównopowodującymryzykowystąpieniazaburzeń(np.de-
presji),jakiwpływającymnaprzebiegterapiiorazzmieniającymsięwjejtoku
(KampmaniPoutanen,2011;Machcovitchiin.,2012).
Badaniamolekularneigenetycznewykazałyzależnościmiędzypoziomem
unikaniaszkodyagenamipromotorowymidlatransporterówserotoniny
(Kleifieldiin.,1994;Liniin.,2013)isystememserotoninergicznym(Hansenne
iAnsseau,1999;Rickettsiin.,1998)orazzaktywnościąwyspy(podobniejak
neurotyczność;Paulusiin.,2003).Nowszemetaanalizypokazująjednak,iż
unikanieszkodyniematłaserotoninergicznego(zwłaszczazwiązkuzgenem
5-HTTLPR),neurotycznośćwykazujenatomiastzależnościzprzekaźnictwem
serotoninergicznym(Munafòiin.,2009).
1.2.4.Wrażliwośćinterpersonalna
Wintuicyjnymujęciuosobawrażliwatotaka,którąłatwourazićlubskrzyw-
dzić.Wanaliziewrażliwychstrunosobowościwartoodnieśćsiędotakich
konstruktów,którewyrażająinterpersonalnyaspektwrażliwości.Stephanie
Spielmannwrazzewspółpracownikami(2013)wrażliwośćinterpersonalną
