Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSPÓŁCZESNEWOJNY
IKONFLIKTYZBROJNE
30
pozbawieniagożycialubzniszczeniago.Jednakżeuprawnieniadodóbrinnegoczło-
wiekadajetylkoponiesienieszkody.Uprawnieniawynikającezpodbojuograniczają
sięwyłączniedożyciatych,którzybraliudziałwwojnieizwrotukosztówponiesio-
nychwczasiewojny.Ponieważpaństwawstosunkachmiędzynarodowychznajdu-
jąsięwobecsiebiewstanienatury,jeślijednoznichwyrządzidrugiemukrzywdę
iodmówizadośćuczynieniajej,tooznaczatoprzystąpieniedowojny,wktórejużycie
siłyprzezpaństwakrzywdząceczynijeagresorem.Ostateczniezdobywcanieuzy-
skujeżadnegouprawnieniadopanowanianamocyswegopodboju,jakiwynikaze
sprawiedliwejwojny.
Narzuconyrządteżniemawładzynapodbitymterytorium-obywatelepaństwa
podbitegoniesązobowiązanidoposłuszeństwawzględemniego.Lockeniemyśli
obrakuprawowitegocharakterutakiejwładzy,chociażwrzeczywistościmożeona
rządzićpokonanymijakniewolnikami.Żadnawładanarzuconasiłąniejestprawo-
wita,jeżeliniepochodzizwolnychwyborów.Lockezdajesobiesprawę,żewojna
częstoprowadzidozawieszeniazasadmoralnych,alenieakceptujetakiegopostę-
powania.Niezgadzałsiętymsamymztym,żewładcamanieograniczoneprawodo
czynieniawszystkiego,couznazastosowne.Lockedoszedłdowniosku,żekażda
jednostkabyławstanienaturywolna.Aleludziedobrowolnieopuścilistannatury
izorganizowalisięwpostacispołeczeństwa.Państwa,któresąwstanienatury,są
wolneiracjonalne.Stanemnaturyjestpokój,aniewojna,którałamietakiepotrzeby
człowieka,jakprawodożyciaiwolności.Legalnajesttylkowojnasprawiedliwapro-
wadzonaprzeciwkotym,którzydopuszczająsięaktówagresji.Lockewyjaśniawięc
podobniejakrealiści,żeanarchiawstosunkachmiędzynarodowychistnieje,ponie-
ważniemarząduświatowego,alejakliberałowieuznaje,żepaństwaprzestrzegają
mimowszystkoprawamiędzynarodowego.
Wojna,wedługEmmeradeVattela(1714-1767),jeststanem
24
,wktórymmusi
zostaćużytasiła.Podstawowyjejtypstanowiwojnapublicznatoczonamiędzyna-
rodamiiprowadzonaprzezwładzępublicznąinajejrozkaz.Obokniejmożeteż
istniećwojnaprywatnaprzebiegającamiędzyjednostkamiinależącadodziedziny
prawanaturalnego.Prawodoprowadzeniawojnywynikazprawadobezpieczeń-
stwa,ponieważnaturadałaludziommożliwośćdoobronyiużyciasiły,jeżelijest
tokoniecznedlazachowanaswychpraw.Niemniej,mimousprawiedliwianiawojny,
jestonaklęskąitylkosprawiedliwośćwpołączeniuzkoniecznościąmożedoniej
upoważnić.
Vattelwyróżniadwarodzajewojny:wojnęobronnąiwojnęzaczepną.Celemwoj-
nyobronnejjestobronapaństwalubsamegosiebie.Celemwojnyzaczepnejmoże
byćrównieżbezpieczeństwo,aleteżdochodzeniepewnychpraw.Celewojnymogą
byćprawnieuzasadnionealbostanowićniesłusznepozory,którezawszemogąbyć
przedstawianejakozgodnezprawem.Jeślicelwojnyzaczepnejstanowipodbójlub
zagarnięciecudzejwłasności,towojnatakaniejestwojnąformalną,alezwykłym
rozbojem.Celemwojnyzgodniezprawemmożebyćodzyskaniewłasności,zapew-
nieniesobiebezpieczeństwaprzezukaranienapastnikalubsprawcybezprawia,
24
A.Gałganek,op.cit.,s.400.
