Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSPÓŁCZESNEWOJNY
IKONFLIKTYZBROJNE
32
któremogłybystanowićstanpokojuczywojny,niesąznaturywrogami.Człowiek
wstanienaturyzachowujesiępokojowo,aopuszczeniestanunaturyprzekształca
człowiekawistotęwojowniczą.Stanwojnyniemożezrodzićsięzprostychmię-
dzyludzkichstosunkówanizestosunkówrzeczowych-niemożedojśćdowojny
prywatnejaniwstanienatury,wktórymniemastałejwłasności,aniwstaniespo-
łecznym,wktórymwszystkopodlegawładzyprawa.Wojnaniejestwięcstosunkiem
człowiekadoczłowieka,leczstosunkiempaństwadopaństwa,wktórymludziesą
nieprzyjaciółmijedynieprzypadkowo,jakożołnierze
25
.Tymsamymkażdepaństwo
możemiećzanieprzyjaciółtylkoinnepaństwo.Przyczynąwojenniejesttylkoprzej-
ściedostanuspołecznego,cooznaczadlaczłowiekabardzokorzystnązmianę,gdyż
wprowadzasprawiedliwość,moralność,zmuszagodoposługiwaniasięrozumem.
Nadużyciastanuspołecznegopowodują,żeczłowiekupadaponiżejstanunatury.
Sytuacjaczłowiekajestostateczniekonsekwencjąsprzeczności,którarodziwojnę.
Zjednejstrony,abyżyćwspołeczeństwie,człowiekprzyjmujenasiebie,podgroź-
bąkary,obowiązekprzestrzeganiapraw.Zdrugiejstrony,tozobowiązaniedotyczy
jedynieterytoriumzajmowanegoprzezokreślonepaństwo.Bezmożliwościobjęcia
wielunarodówtymisamymiprawamiorazbezdysponowaniasankcją,którąmoż-
nabyłostosowaćrównowobecwszystkich,projektydotycząceutrzymaniapokoju
sąbezwartości.Powołaniefederacyjnegosuperpaństwa,dysponującegowłasnymi
siłamimilitarnymi,pozwoliłobypołożyćkresrywalizacjimiędzynarodowej,alenie
gwarantowałobyzlikwidowaniaprzemocy
26
.
ImmanuelKant(1724-1804)w1795r.wrozprawieOwiecznympokojuprzedsta-
wiłideęosiągnięciaprzezludzkośćwiecznego,ostatecznegopokoju.Określiłwniej
warunki,jakienależałospełnić,abywyeliminowaćwojnę.Wypowiedziałsięprze-
ciwkonabywaniuiniszczeniuistniejącychpaństworazprzeciwkoistnieniuwojska
zawodowego,ponieważtoostatniestanowiistotnąprzyczynęwojen.DlaKantabycie
zawodowymżołnierzem,czylizawszezwiązanymzzabijaniem,niedasiępogodzić
zistotączłowieczeństwa
27
.Wojskuregularnemuprzeciwstawiałwojskapochodzą-
cezobywatelskiejpowinności.Dlategoakceptowałokresowećwiczeniaobywateli
wposługiwaniusiębronią.Abyograniczyćprowadzeniedziałańwojennych,Kant
zalecałwprowadzeniezakazufinansowaniawojskaiwojnyprzezzaciąganiedługów
przezpaństwo.Zaniedopuszczalnąuważałrównieżinterwencjęwsprawyinnego
państwa-szczególnie,gdyzachodziłyróżniceustrojowe.Wyłączyłjednakzza-
kazusytuację,gdypaństworozpadłosięnadwaikażdeznichrościłosobiepra-
wodowładzynadcałością.Wtedyinterwencjamogłabyćuzasadnionazewzględu
namożliwośćwystąpieniaanarchii.Wmomenciepowstaniastanuwojnypaństwa
walcząceniepowinnypostępowaćwsposób,którymógłbyuniemożliwićwzajem-
nezaufaniewprzyszłympokoju,chodzi,naprzykład,ołamaniewarunkówkapi-
tulacji,skrytobójstwo,nakłanianiedozdrady.Państwaniemogąprowadzićwojen
25
J.Starobinski,Jean-JacquesRousseau.PrzejrzystośćiprzeszkodaorazsiedemesejówoRousseau,Warszawa
2000,s.31-32.
26
L.Strauss,Prawonaturalnewświetlehistorii,Warszawa1969,s.235.
27
A.Gałganek,op.cit.,s.410.
