Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Treśćprawawłasności
żewłasnośćbyławówczaspojmowanawsposóbintuicyjny,dziękicze-
muunikniętoproblemówikontrowersjizwiązanychzpodejmowaniem
próbobjęciajednąformułątakróżnychzjawiskhistorycznych,jakwłas-
nośćkwirytarnaibonitarna,użytkowanie(quasi-własność)gruntów
prowincjonalnychiwłasnośćperegrynów,czyliosóbnieposiadających
rzymskiegoobywatelstwa28.
Wydajesię,żenietrzebabyłodefinicji.Więźmiędzywłaścicielem
ajegorzecząbyłaczymśoczywistym.Stawiałagowszczególnejpozycji
takwobecinnychosób,wtymprzedewszystkimobywatelirzymskich,
jakiwobecpaństwa.Właścicielmógłoczekiwaćczywręczżądać,by
niktinnybezjegozgodynieuczyniłużytkuzjegorzeczy,czytorucho-
mej,czynieruchomej,aniniezakłócałsposobu,wjakionztejrzeczy
korzysta,zprzeciwstawieniemsięjejzniszczeniuwłącznie.Wsytuacji
zaś,gdydonaruszeniauprawnieńwłaścicielskichdoszło,uprawnione-
muprzysługiwałyliczneśrodkiprawne,zależneodrodzajunaruszenia,
inne,gdychodziłoozawładnięciejegoruchomościąlubzajęcienieru-
chomości,ainne,gdydochodziłodonp.powtarzającychsięwtargnięć
najegogruntzwiązanychchociażbyzprzechodzeniemczyprzejeżdża-
niemprzezniegoobcychosób.
Nieulegawątpliwości,żerzymskieprawowłasnościbyłonajważniej-
szyminajpełniejszympodwzględemtreściprawemrzeczowym.Miało
ononastępującecechy:
-wąskikrągdopuszczalnychpodmiotów-właścicieli,przyczymich
uprawnieniabyłyściślezindywidualizowane;
-nadzwyczajszerokikrągmożliwychprzedmiotów,dóbrekonomicz-
nychdostępnychdlaprywatnychwłaścicieli29;
-dalekoidącaswobodawłaścicielawkorzystaniuzeswegoprawa
iwrozporządzaniunim;
28Własnośćtakichosóbchroniłoichwłasneprawolokalne(miejscapochodzenia),
czylitzw.iusperegrinorum,jednakichprawamogłybyćchronioneprzezumiesz-
czeniewformułceprocesowejfikcji,jakobyperegrynbyłobywatelemrzymskim
(acsicivisRomanusesset).Odrębnąkategoriąprawnąwłasność,októrejmowa,
przestałabyćponadaniuwroku212n.e.przezcesarzaKarakallęrzymskiego
obywatelstwaprawiewszystkimmieszkańcomimperiumrzymskiego.
29Przypomnieniawymaga,żeprzedmiotemtakimbylirównieżludzie-niewol-
nicy.
25