Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ikonkurencja[...]sprzecznośćinteresówi[...]ukryte
pragnieniekorzyściwłasnejzeszkodądla
innych”9.„Człowiekuspołeczniony”Rousseau
wprzeciwieństwiedo„człowiekadzikiego”–jakdowodzi
wielkigenewskifilozof–
[...]zawszejakbyznajdującsiępozasobą,umieżyćtylkowopinii
drugichizichocenyczerpiecałe,chciałobysiępowiedzieć,
poczucieswojegoistnienia10.
Owa„opiniadrugich”zaczynaspełniaćfunkcję
kontrolnąwograniczaniudążeńjednostkiizagrożeń,jakie
rywalizacyjnazazdrośćprzynosiładowispołecznemu.
WtymczasieSmithdochodzidopodobnychprzekonań:
Zdajenamsię,żejesteśmyobserwatoraminaszegowłasnego
postępowaniaipróbujemywyobrazićsobie,jakiwpływ,wtych
warunkach,wywarłobytonanas.Jesttojedynezwierciadło,
zapomocąktóregomożemywjakiejśmierze,oczymainnychludzi,
poddaćdokładnemubadaniusłusznośćnaszegowłasnego
postępowania.Jeśliwtychwarunkachjesteśmyzadowoleni,
odczuwamywzględnąsatysfakcję[...].Jeślimamypewne
wątpliwości,toczęstoztegowzględubardziejzależynam
nazyskaniuaprobatyinnychludzii[...]jesteśmywścieklinamyśl
oichkrytycyzmie,którywówczasdotykanaszewzmożonąsiłą11.
Widaćzpowyższego,żerelacjaosobyzinnymiulega
odwróceniu–jużnieto,coczujemydoinnych,jest
istotnedlaspołecznegoładu,aleto,jakmyślimyczy
wyobrażamysobie,coinnimogądonasczuć.Takie
par
excellance
społeczneuczuciestajesię,jakniebawem
zauważąinni,źródłemodczuciawstydulubjego
emocjonalnegoprzeciwieństwa–dumy.Innymisłowy,
przyczynąwstyduodczuwanegoprzezludziniejest
wewnętrznaiautonomicznaocenasiebiezewzględu
najakieśzobiektywizowanekryteriamoralneireligijne,
aleocena,którąwystawiająosobieinni.Jednostka,której
postępowanieinniuznajązadobreigodziwe,awięc
spójnezprzyjmowanyminormamiwdanymukładzie
społecznym,skłaniasię,bywyrażaćdumę,natomiast
jeślispołecznelustroportretujeosobęnegatywnie,
tomatojązmusićdoodczuciawstyduikorygowania
swoichzachowań,zwyklewedługkonformistycznych
