Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZygmuntKrasiński–polityka,filozofia,religia
15
niareligiisensumistycznegousuwająpolitykęzesferyludzkichlubboskichza-
interesowań.Władzawystarczy.Władzanaturalniechrześcijańska.DeMaistre
pisałstanowczo:
Filozofianowoczesnajestzarazemzbytmaterialna,izbytzadufanawsobie,bydostrzec
prawdziwesprężynyświatapolitycznego.Jednymzjejszalonychpomysłówjestprzeko-
nanie,żezgromadzeniemożeukonstytuowaćnaród;żekonstytucja,toznaczycałośćpraw
fundamentalnych,odpowiadającychdanemunarodowiimającychmunadaćtakączy
innaformęrządu–jesttakimsamymwytworemjakinne,wymagającymjedynieinteli-
gencji,wiedzyiwprawy;żemożnasięnauczyćrzemiosłaustawodawcyiżeludzie,natych-
miastjaktylkootympomyślą,mogąpowiedziećinnymludziom:zróbcienamrząd,takjak
powiadasiędorzemieślnika:zróbnamsikawkęstrażackąalbowarsztatdorobieniapończoch12.
PoglądydeMaistre’a,któresłusznie,aczkolwiekprzesadnie,oburzająnie-
którychwybitnychwspółczesnychautorów13,stanowiłyjedynywpełnilogiczny
opisreakcjinarewolucjęfrancuską.Wszyscypozostalichrześcijańscykonser-
watyścimusieliborykaćsięzkłopotamiintelektualnymi,aichpoglądycecho-
waławewnętrznaniekonsekwencja,cooczywiścieniestanowizarzutu.Itak,
jedenzuczniówizwolennikówdeMaistre’a-Pierre-SimonBallancheprzejął
wprawdzieideęnieustającejinterwencjiOpatrzności,alechciałrównocześnie
wyjaśnić,jakdokonujesiępostępwzakresieludzkichspraw.Takapostawa
musiałaprowadzićdofundamentalnegopytaniaorelacjęmiędzyOpatrznością
awolnością,dopytaniaoto,czegoczłowiekmożesamdokonać.Byłotopytanie
-jakzobaczymy-przezcałeżycienękającetakżeKrasińskiego,którybardzo
wieleczasupoświęciłlekturzedziełBallanche’a.
Ballanchewswejnajważniejszejksiążce14zajmowałstanowiskoczęściowo
podobnedodeMaistre’a.Podobniejakonsądził,żeżyciemspołecznymrządzi
zasadareligijna,zaśjednostkapowinnabyćpodporządkowanaspołeczeństwu,
azatemzkoleiOpatrzności.Rozumniewystarczydoprzeprowadzeniazmian
społecznych.Człowiekmapotrzebęwiary,którajestdlaniegowsparciem.Nie
możnautworzyćinstytucjispołecznychapriori,czylinapodstawierozumu.Są
onezatemdziełembożym.Ballanchewydajesięwięcpodzielaćpoglądyteo-
kratycznedeMaistre’a.Istniejąjednak,jegozdaniem,formycywilizacyjnejuż
zu-żyte,którychniewartobronić,nienależykonserwowaćwbrewpostępowi.
Zbliżamysiębowiemdonowejerywdziejach.TakijestplanOpatrzności,zda-
niemBallanche’a,arządzącypowinniumiejętniegorealizować.Odrzucająctoco
złezprzeszłości,nienależyodrzucaćcałejprzeszłości,leczjąwiązaćzteraźniej-
szościąiprzyszłością.Jakjednakwyjaśnićpochodzeniepostępu?Otóżpostęp
12J.deMaistre,Essaisurleprincipegénérateurdesconstitutionspolitiques,LyonetParis1809,
cyt.za:J.Trybusiewicz,DeMaistre,Warszawa1968,s.35-36.
13Por.I.Berlin,JosephdeMaistreikorzeniefaszyzmu,w:idem,Pokrzywionedrzewoczłowieczeń-
stwa,przeł.M.Pietrzak-Merta,Warszawa2004orazS.Holmes,Anatomiaantyliberalizmu,przeł.
J.Szacki,Kraków1998.
14P
.-S.Ballanche,Essaidepalingénésiesociale,t.1-2,Lyon1828.
