Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
ZygmuntKrasiński–polityka,filozofia,religia
niejestdziełemczłowieka,leczleżywplanachOpatrzności.Ballanchejesttutaj
mistykiem,atakżepowtarzapoglądyuwielbianegoprzezsiebiemistrza,mało
wówczasdocenianegoGiambattistyVico(Krasińskitakżezachwycałsiędzie-
łemVico).Ballanchegłosipoglądy,które,wydawałobysię,stanowiąniemożli-
weintelektualniedoprzeprowadzeniapołączeniemyśliBossuetaiCondorceta.
Trwapostępinastępująkolejneetapycywilizacji,jednakczłowiekniebyłby
zdolnydodokonaniategodzieła,gdyżjegoautoremjestStwórca.
BallanchezatemodchodziodstanowiskadeMaistre’awstopniuradykal-
nym,adotyczytoprzedewszystkimpróbyodczytaniaintencjiOpatrzności.Bóg
uBallanche’aniejestBogiemmściwymikarzącym,leczopiekuńczymiDpo-
stępowym”.Rolaludzipolegajedynieiażnatym,byzrozumiećboskieinten-
cjeiumiećjewprowadzaćwżycie.Błędyludzkościwynikajązniezrozumienia
boskichzamiarów.Ballanchebudujezatemkonstrukcjęrównielogicznąjak
deMaistre,aleswoiścieDutopijną”,bowiemdeMaistrepostrzegałOpatrzność
napodstawiefaktów,Ballanchezaśpokładawniejnadzieję.JednaktoBallanche,
aniedeMaistrewywarłwpływnawielufrancuskichkonserwatystów,ponieważ
propozycjadeMaistre’abyłaniedozaakceptowania,natomiastofertaintelek-
tualnaBallanche’awydawałasięrozwiązywaćpodstawowąsprzecznośćmiędzy
dziełamiludzkimiadziełamibożymi.Rozwiązanietopodlegaoczywistejkry-
tyce,alepamiętajmy,żeBallancheniewidziałprzyszłościjakoraju.Dostrzegał
wysiłek,jakiczekaludzkość,jeżelizechcezrealizowaćboskiezamiary.Pisał:
Społeczeństwopowinnorealizowaćswojeprzeznaczenie,nawetjeżelibędzietokoszto-
wałowielekrwiiłez,jesttokonieczne.Bógniestworzyłspołeczeństwajakomiejscaod-
poczynkudlaczłowieka,jakbyoazypośródpustyni,namiotupośródpiasków,leczraczej
jakowzburzonemorze15.
WtensposóbBallancherozwiązujeproblem,którybywapostrzeganyjako
sprzecznośćmiędzyPrzeznaczeniemaOpatrznością.ToOpatrznośćwyznacza
Przeznaczenie,rolączłowiekajestjedynieumiećjezrealizować.
KrasińskizupodobaniemczytatakżeBalzaca,aleniejesttoupodobanie
czystoliterackie.HonorédeBalzacżywiłradykalniekonserwatywneprzeko-
naniapolityczne,wzorowanewznacznymstopniunastanowiskuJosepha
deMaistre’aiLouisadeBonalda16.TrzydziestokilkuletniBalzacpodwakroćbez
powodzeniabrałudziałwwyborachparlamentarnych,comogłomiećwpływ
najegopóźniejszepoglądy.Najpełniej(pozanaturalniepowieściami)wyraziłje
wsławnymideologicznymwstępiedoKomediiludzkiej.
Balzacstałsiębezwzględnymrojalistą-ciekawe,żepochwalałpoglądyMa-
chiavellego,cowówczasbyłorzadkie,sądziłtakże,iżdlautrzymaniawładzy
15Idem,LeVieillardetleJeuneHomme,Lyon1819,s.99.
16LouisdeBonald(1754-1840),wybitnyfrancuskimyśliciel,obokdeMaistre’anajwybitniej-
szyideologkontrrewolucyjny.TakjakdeMaistre,byłtradycjonalistą,rojalistąibyłprzekonany,
żewszystkieludzkiedziełasącałkowicieuzależnioneodwoliOpatrzności.Por.J.Szacki,op.cit.
