Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXII
KamilPiskała
Wydajesięteż,żeodejścieWojciechowskiegozPPSmożnaroz-
patrywaćrównieżwszerszymkontekściekryzysuideowegoiin-
telektualnegoprzesilenia,zarysowującychsięwcałymeuropejskim
ruchusocjalistycznym—ujmującrzeczwpewnymprzybliżeniu—
wostatnichdwóchdekadachpoprzedzającychwybuchIwojnyświa-
towej.KoniecXIXstuleciabyłbezwątpieniaokresemtriumfalnego
pochodusocjalizmu35.Partiesocjalistyczne,którebudowałyzwykle
swójprogramopierającsięna„ortodoksyjnej”,kodyfikowanejprzez
KarolaKautsky’ego,interpretacjimarksizmu,wwiększościpaństw
europejskichdynamiczniepomnażałyswojeszeregiiwoczachdo-
tychczasowychelitstawałysięrealnymzagrożeniemdlaistniejącego
społecznegoorazpolitycznegostatusquo.Najbardziejspektakularny
sukcessocjalizmodniósłwNiemczech,gdzieSPDstałasięnajsilniej-
szymugrupowaniemReichstagu,inneuprzemysłowionekrajeEuropy
(Belgia,Francja,aleteżSkandynawia)niepozostawałyjednakdale-
kowtyle.Powołanaw1889rokuIIMiędzynarodówka,zrzeszająca
partiesocjalistyczne,wpoczątkachXXwiekuzdawałasiępotęgą,
zktórąmusielisiępoważnieliczyćmonarchowie,premierzyimini-
strowienajwiększychmocarstweuropejskich.Ceną,jakątrzebabyło
zapłacićzatenimponującysukcesorganizacyjnybyłyjednakcoraz
intensywniejszepolemiki,dotyczącechoćbytego,jakikiedywykorzy-
staćzgromadzonesiły.Dlawielurozziewmiędzyradykalnąretoryką
ihasłamicałkowitejtransformacjiistniejącychstosunkówspołeczno-
-ekonomicznychacorazbardziejumiarkowanąpraktykąpolityczną,
gotowościądokontentowaniasięstosunkowodrobnymiustępstwami
zestronyrządzącychorazstanembiernegosamozadowolenia,płyną-
cegozciągłegorozwojuorganizacyjnego,stawałsięcoraztrudniejszy
dozniesienia.Corazczęściejzauważano,żeruchsocjalistycznyutracił
swójmłodzieńczywigoristałsięzakładnikiemnaiwnegodetermini-
zmuorazprzekonania,żenamocyniewzruszonychprawdziejowych
nadejściesocjalizmujestkoniecznością.Corazwyraźniejdostrzegalne
stawałosięteżdlawielu,żefaktyczniezrzeszeniwsocjalistycznych
partiachizwiązkachzawodowychrobotnicymająniewielewspólnego
35AlbertS.Lindemann,AHistoryofEuropeanSocialism,YaleUniversityPress,
NewHeaven,CT-London1983,s.133-134;171-172.
