Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Pozyskiwanieenergii
2070Energiaelektryczna
TaleszMiletu(ok.625p.n.e.-ok.545
p.n.e)około550rokup.n.e.jakopierwszy
zaobserwowałzjawiskaelektrostatyczne.Za-
uważyłon,żepotartybursztynnabierazdol-
nościprzyciąganiaskrawkówpewnychmate-
riałów.JegoodkryciawykorzystałWilliam
Gilbert(1540-1603)dopierowdrugiejpoło-
wieXVIwieku,wykazując,żenietylko
bursztyn(pogreckunazywasięelektron),ale
wieleinnychsubstancjimożnanaelektryzo-
waćprzeztarcie.Jegobadaniakontynuował
OttovonGuericke(1602-1686),któryokoło
1663rokuwynalazłprostąmaszynęelektro-
statyczną,dziękiktórejzauważył,żestanna-
elektryzowaniamożnaprzenosićnainne
przedmioty.
Wroku1729AnglikStephenGray
(1666-1736)stwierdził,żefluidelektryczny
umieprzenieśćsięzeszklanejrurynajejza-
tyczkę,orazzauważył,żeistniejądobreizłe
przewodnikiprąduelektrycznego.Używając
metalowychprzewodówodkrył,żeosoba
połączonadrutemzciałemsilnienaelektry-
zowanymdoznawałasilnegowstrząsu.Od
tego
momentu
elektryczność
stała
się
„modna”.Niecopóźniejdokonanoodkrycia,
żeistniejądwarodzajenaelektryzowaniaciał
wefekcieczegowprowadzononazwy:elek-
trycznośćżywicznaielektrycznośćszklana.
W1734r.FrancuzCharles-FrançoisdeCi-
sternayDuFay(1698-1739)stwierdziłist-
nieniedwóchrodzajówładunkówelektrycz-
nych:dodatnich(powstająwpocieranym
szkle)iujemnych(powstająwpocieranym
ebonicie).
Znacznypostępwbadaniachdoświad-
czalnychspowodowałowynalezieniebutelki
lejdejskiej(rys.2.25)czylinajstarszejpostaci
kondensatoraelektrycznego-urządzeniado
przechowywaniaelektryczności.Właściwości
butelkiodkryłprzypadkowow1745rokuw
Lejdzie(stądnazwa),PietervanMusschen-
broek
(1692-1761),
profesor
tamtejszego
uniwersytetuorazniezależnieodniegoEwald
JürgenvonKleist(1700-1748).Obajogłosili
swójwynalazekwroku1740.Pierwotnie
byłotonaczyniezeszkławypełnionewodąi
zatkanekorkiem,którybyłprzebitynawylot
miedzianymdrutem.Butelkęmożnabyło
naładowaćelektryczniestykającprętznała-
dowanymciałem.Poprzezdrutiwodęprąd
dostawałsiędośrodkanaczyniaiładował
dodatnio
lub
ujemnie
jego
wewnętrzne
ścianki.Pojemnośćelektrycznąmożnabyło
znaczniezwiększyć,pokrywającszkłood
zewnątrziwewnątrzfoliąprzewodzącąprąd.
Po
połączeniuobufoliiprzewodnikiem
możnabyłouzyskaćwyraźneefektyrozła-
dowaniabutelkilejdejskiej.
Wkrótcepowynalezieniutegoprzy-
rządu,francuskiksiądzJean-AntoineNollet
(1700-1770),zapalonyeksperymentator,na
dziedzińcukrólewskiegopałacuwWersalu,
wobecnościkrólaicałegodworu,rozładował
butelkęlejdejską,używszyzamiastprzewod-
nikałańcuchatrzymającychsięzaręce240
królewskichgwardzistów.Zgromadzonaw
butelceelektrycznośćpokazała,jakpotężną
jestsiłą.Kuwielkiemupodziwowi,alei
wielkiejucieszewidzów,porażeniwyłado-
waniemgwardziścirównocześniepodsko-
czylidogóry.Innymrazemtensamekspe-
rymentatorrozładowałbutelkęłańcuchem
niemaltrzykilometrowejdługościutworzo-
nymzzakonnikówopactwawChartreux,
Rys.2.25.Butelkalejdejska,muzeumwLejdzie
25
