Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.GottfriedWilhelmLeibnizipytanieopraktykę
37
nRozpatrywanieistnieniabierzesięzrefleksji”–stwierdziLeibniz78.Niena-
leżyprzytymmylićrozpatrywaniaistnieniapojętegojakokonieczność,to
jestniemożnościnie-bycia,irzeczywistościdanegozjawiska,tojestjego
możliwości.Otymostatnimdowiadujemysiędziękisamemuzjawisku,czyli
poprzezto,żejestnżywe”,toznaczyintensywne,jakbarwa,światło,ciepło,
bądźnapodstawiezjawiskpoprzedzającychinastępujących,toznaczyna
podstawi
ekryteriumspójności
79.Stądteżrzeczypoznawanezmysłowonie
tyleistnieją,costająsię,mogąistnieć.Zmysłowośćujmujeraczejzdarzenia
niżistoty;pojedyncze,niepowtarzalneprzypadkiniżichtreść.nRzeczyzaś
poznawalnezmysłowoiwogólerzeczyzłożonealbo,żetakpowiem,skon-
kretyzowanesąpłynneiraczejstająsię,niżistnieją”80.Mamywiedzęojed-
nostkowychfaktach,któreswojąpozytywnośćuzyskująjedyniewobliczu
racjonalnejsamowiedzy.Istniejeoczywiścierelacjapomiędzyprawdąfak-
tyczną,określanąprzezzmysły,akonieczną,poznawanąprzezrozum.Stąd
teżdoświadczeniemożenauczyćmetafizyka,żezbłądził.Niepouczyjed-
nakże,gdziezbłądził.WLiściedoS.FoucheraLeibnizprzyznawięcwpraw-
dzie,żezjawiskazmysłowemająwspólnąprzyczynęwprzedmiocie,niemniej
poznajemytylkonpojawy”(apparence),tojestspostrzeżenia,którenieist-
niejąpozasamympostrzeżeniem,aleteżniesąarbitralnymwytworempo-
strzegającego.Owawspólnaprzyczyna,resp.podstawabytowajestzarazem
gwarantemstałościdoświadczenialudziispołeczeństw.WtymsensieLeibniz
pojmujecogitoniejakoodseparowanyodświatazewnętrznegoaktświado-
mości,leczjakoaktintencjonalnynakierowanynaświatzewnętrzny
81.
Matorównieżswojeimplikacjeetyczne.Leibnizprzyznajewpraw-
dzie,żedoświadczeniedajenamwiedzęopojawach.Możemymiećwtym
względzienawetnpewnośćmoralną”,opartąnaprawdopodobieństwie,która
jednaknietylepozwalaorzekaćoistnieniumateriilubciała,coumożliwia
działaniewświecie
82.DobroćBogasprawiazarazem,żeowapewnośćmoral-
najestwstanieuchwycićboskieprawarządząceświatem.WNowychrozwa-
żaniachLeibnizstwierdziwięc,żenprawdępraktyczną”poznajemynietyle
rozumem,ilewrodzonyminstynktem.Tazaśniejestczęściąlumennaturale,
78GottfriedWilhelmLeibniz,Nowerozważania,dz.cyt.,s.96.Por.tegoż,Osposobieroz-
różnianiazjawiskrzeczywistychodurojonych,przeł.J.Domański,[wi]tegoż,Wyznaniewiary
filozofa,dz.cyt.,s.246.Por.teżtegoż,Uwagioksi!żcenatematpochodzeniazła,[wi]tegoż,
Teodycea,dz.cyt.,s.515.
79Por.GottfriedWilhelmLeibniz,Oistnieniu,[wi]tegoż,Pismazteologiimistycznej,dz.cyt.,
s.48.
80GottfriedWilhelmLeibniz,Ofilozofiiplatońskiej.ListdoHanscha,[wi]tegoż,Pismazteo-
logiimistycznej,dz.cyt.,s.30.
81Por.GottfriedWilhelmLeibniz,ListdoS.Fouchera,przeł.S.Cichowicz,[wi]tegoż,
Wyznaniewiaryfilozofa,dz.cyt.,s.60–63.
82Por.tamże,s.64–65.
