Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Możliwośćzastosowaniaelementówantycznejpaidei…
21
wpełnigotowydożycia.Posiadajedyniedyspozycjenaturalne,wymagające
odpowiedniegousprawnienia–dlategotonaturętrzebauprawiać,uszlachet-
niaćipoddawaćsłużbieprawdy,dobraipiękna.Wtymkontekście„[...]wy-
chowanie[παιδεια–paideia]niejestniczyminnym,jakwłaściwymudyspo-
nowaniemczłowiekadowłaściwegodziałania”
27.
Owadyspozycjazwiesięarete(gr.άρετή),cowjęzykupolskimnajczęś-
ciejbywatłumaczonejakocnotamoralna,dzielnośćczyteżsprawnośćdziała-
nia
28ijestwyrazemswoistejsyntezykoncepcjiczłowieka,sposobówjego
wychowania,przeznaczeńizadańżyciowych,atakżekryteriówoceniania.
SokratesiPlatonnadaliaretesensogólny:oznaczałaonazaletyczłowieka
jakotakiego,czyliskutecznośćisprawnośćwżyciuludzkim.Polegałana
spełnianiuswoistejczynności(funkcji)wykonywanejprzezczłowiekawmoż-
liwienajlepszy,najdoskonalszysposób.Przedmiotemzainteresowaniafilozofii
stałosięwięcnajlepszezdostępnychczłowiekowiżycie.Myślicieleciwska-
zalitakże,iżniemożliwejestbycieskutecznymisprawnymżyciowo,gdynie
respektujesięwymagańsprawiedliwości,męstwa,rozsądku,któretradycyjnie
uchodziłyzaskładnikicnót.
WprzekonaniuPlatonaiArystotelesawszelkiedziałaniawychowawcze
zmierzajądonabyciacnótprzezczłowieka.Onezkoleiumożliwiająprowa-
dzeniedobregożycia,podejmowaniewłaściwychdecyzjiiczynów,aprzede
wszystkimokazująsiębyćśrodkiemczysposobemdoosiągnięciaswejpełni
wszczęściu.DlaArystotelesanajwyższymszczęściemstałasięczynnośćkon-
templatywnegopoznaniaprawdy,albowiemteoretyczne(naukowe)poznanie
okazujesiębyćnajdoskonalszązmożliwychczynnościczłowieka,którazbliża
godoBoga
29.„Cobowiemjestswoistąwłaściwościąkażdego,jestdlańznatury
najlepszeinajprzyjemniejsze.Dlaczłowiekajestnimżyciezgodnezrozumem,
ponieważrozumbardziejniżcokolwiekinnegojestczłowiekiem.Takiewięc
życiejestteżnajszczęśliwsze”
30.Jednakzaznaczarównocześnie,iżżycienie-
ustannąteoriąbyłobyżyciemnamiarępierwiastkaboskiego,awięcprzekracza
naturęludzką.Człowiekwięcmusiżyćwedługinnejarete,realizującejsięna
płaszczyźniepraktycznejidotyczącejsferyetycznej.Momentpoznawczyjest
jednakstaleobecnywżyciuczłowieka.Tyletylko,żewsferzepraktycznej
zmieniasięcharakterpoznania.Wdziałaniubowiemposługujemysiępozna-
27P.Jaroszyński:Kalokagatia.„CzłowiekwKulturze”1993,nr2,s.37.
28Arystotelesujmujetowsposóbnastępujący:„Cnotaczłowiekajestpewnądyspozycją,przezktórączłowiek
stajesiędobryidziękiktórejdobrzewykonujewłasnedziałania(czynności)”.Idem:EtykaNikomachejska,
op.cit.,1106a22.
29Zob.Ibid.,1177a13-1179a33;Idem:Metafizyka,op.cit.,1072a-1073a.
30Idem:EtykaNikomachejska,op.cit.,1178a5.
