Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
11
postawionegozadania,orazświadomościągranictwórczejwyobraźniiwolipowodu-
je,żesztukastajesięsiłąniejakozobowiązującąpoprzezfaktswegozaistnienia,siłą
zdolnąprzemienićduszęczłowieka,uobecniającąnowy,idealnyświat.Klasyczny
wzorzecformy,wyprowadzonyzharmoniiadekwatnej,„słusznej”ekspresji,mistrzo-
stwawykonania,doskonałegodopasowaniafunkcjiitematudostyludzieła,wreszcie
postulatuniepodzielnościijednolitościwrażenia,jestaktualnyzawsze,bowynika
znaturalnej,ludzkiejpotrzebyprzekształcaniaświata,upamiętnianiaorazwyrażania.
Wszelakooweporuszeniaduszy,Schwingungen,któresąjednymzeźródełtwórczo-
ści,którezostająprzekutewprzesyconywyrazemkształtplastyczny,sądlanas
właściwienieprzeniknione.PsychologiatwórczościjawiłabysięBurckhardtowijako
ślepauliczka.Rozumieniesztukiwymagabowiemogromnegowysiłkunaturyhisto-
rycznej,mianowicieprzywróceniapamięcikluczowychfunkcjisztukiifundamental-
nych,ciąglepowracającychwdziejachzadańartystycznych,wyrastającychnaskrzy-
żowaniuambicjizleceniodawcy,wynalazczejwyobraźnitwórcy,promieniowania
tradycjiartystycznejinieusuwalnychwymagańreligiiczyświatapolityki,zktórymi
sztukawchodziławalianseikonflikty.
Historycznespojrzenienasztukęjestwięcjednocześniepróbąskoordynowania
dziejówtwórczejwyobraźni,odsłonięciapostawartystycznychiintencji,kryjących
sięupodstawdzieła,zprocesemrozumieniaformyjakoodpowiedzinasytuację
artystycznąiduchowątakodległegowczasietwórcy,jakinaszą,współczesną.
Jednymzwarunkówtakiejkoordynacjimusibyćzrozumienielogikiirolikryzysów
historycznych.SłynnaSturmlehre,wyłożonawcykluwykładówtworzącychWeltge-
schichtlicheBetrachtungen,wkryzysachdostrzeganiepowtarzalnąszansęuchwy-
ceniamechanikiprzemianhistorycznych.Zadziwianasksiążkakucharskanapisana
wierszem?Tak,bonaszakulturaniecenisobieanipoezjidydaktycznej,aninie
znajdujemiejscadlatakiejfunkcjipoezji.Ruchwyobraźnihistorycznejniepolega
wcalenaniwelacjiowegozdziwienia,aleraczejnawyostrzeniupoczuciaodmienno-
ściwtakisposób,byznaleźćkryteriumiprzestrzeńdooceny.Kunsztownaforma
poetycka,użytadotrywialnegocelu,możebyćbowiem-wprzypadkuGreków
erynieklasycznejjest-symptomemgłębokiejprzemianymentalnejiduchowego
zepsucia.
Drugifakt,którynależyprzypomnieć,wskazujenam,żeBurckhardtjakohistoryk
kulturyisztukistałsięźródłeminspiracjidwujakżeodrębnychkoncepcjibadaniadzieł
sztuki.KtoprzeczytawyjątkizwykładówoRubensie,wanaliziekompozycjiiteorii
ekwiwalentówoptycznychorazmoralnychiplastycznychakcentównieomylnieod-
czujetegosamegoducha,którypotemożywiałinterpretacjei„oglądowe”kategorie
HeinrichaWölfflina.CzytelnikowiArtystówgreckichwoczachGrekównamyślprzyj-
dzieraczejAbyWarburg,dlaktóregorefleksjanadsztuką,społecznieuwarunkowany
