Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
13
mianem„ignoranta”,„dyletanta”,towłaśniejegoniebywależywadziałalnośćwykła-
dowawprosttemuzaprzecza.Najważniejsze,obokKulturyOdrodzeniaczyDerCi-
cerone,prace-wydanajużpośmierciWeltgeschichtlicheBetrachtungenoraz
GriechischeKulturgeschichte-któresłusznieuchodzązaświadectwoniezrównanej
przenikliwościhistorycznejiinterpretacyjnegomistrzostwa,sąwłaściwiezbioremjego
wykładów.Jeśliprzybierałmiano„dyletanta”,toprzedewszystkimwgeścieniezgody
nadominującewówczaswniemieckiejhistoriografiimodelenarracyjneiegzegetycz-
ne-zarzucałimgłównie,żestająsię„gruzowiskiemfaktów”,pozbawionymmetodo-
logicznejkonstrukcjiisprecyzowanegoceluopowiadaniem,nadktórymczytelnik
ziewaznudów,opowiadaniemprzyrządzonymwedlewybranychrecepthistoryzmu.
Jednaztychreceptgłosiła,żehistorykpowinienskryćsięwcieniufaktów,ate,
układającsięwżelaznyłańcuchzdarzeń,przyczynisił,przemówiąsamezasiebie.
Jasnejestbowiem,żeto,cosięostało,zwyciężyło,byłowięctymsamymsłuszne,
anieodzownyprzytakiejwierzewfaktycznośćrelatywizmukształtowaćpowinien
fundamentobiektywizmu.
Burckhardt,jakkolwiekniejednołączyłogozXIX-wiecznymhistoryzmem,zupełnie
niepodzielałwiarywsprawcząmocihistoriozoficznyzapał,wynikającyzpodobnych
recept.Jegopostulatembyłoobrazowepoznanieprzeszłości,wprawiającewruch
władzęnaocznościiwyobraźni-Anschauung.Jakzauważyłwznakomitejprzedmo-
wiedoGriechischeKulturgeschichte,towłaśniedziełasztuki,dziękiswojejformie
izaszyfrowanejwnichekspresji,najpełniejpozwalająnamwniknąćwprzeszłość-
poprzezsztukębowiemujawniasię,częstobezwiednieimetaforycznie,określony
typludzkiejwyobraźni,konkretnychpostawwobecświata,sposobówfunkcjonowania
kulturyjakopłaszczyznyprzeciwstawnychdążeń,spodktórychczasemzdajesię
przeświecaćwręczprekulturowawarstwapopędów:derTriebnachMacht,pożądanie
władzy,które,wśredniowieczunaprzykładjeszczemaskowaneipowściąganepo-
przezwszechobecnośćsferysakralnej,wrenesansiewybuchagwałtownym,nietłu-
mionympłomieniem.
Przeszłośćjawiącasięwobrazowejformieniejestbynajmniejucieczkąodfaktów,
retoryczno-eskapistycznymspektaklem.Obrazowośćpoznaniaurastadorangisyno-
nimukonstrukcji-tworzącobrazy,JacobBurckhardtnietylkoożywiaprzeszłość,ale
iposzukujewniejcharakterystycznychpostawitypów,uświadamiającychnamciąg-
łośćdziejówizarazemnasząodmienność.Nawykisiłaobrazowejtradycjispra-
wiają,żewiekXIXpełenjestalegorii-alewzaskakującysposóbsąonepozbawio-
neżywotnegoznaczenia.UGrekównatomiastmyśliobrazłączyłysięwsposób
naturalnywalegoriiwłaśnie.Skądtaróżnica?Otóżwumysłowościgreckiejmitstwo-
rzyłniewyczerpaneźródłoorazbyłłącznikiempomiędzyróżnymisferamipoz-
nania.Wepocenowoczesnej,wrazzjejpragnieniemprecyzjiabstrakcyjnego
