Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
przekazpamięciihierarchiiwartościstanowiąjedenznajważniejszychelementów
konstrukcjiświatahistoryczno-artystycznego9.
Nietrudnouleczłudzeniu,żeBurckhardtwjakiśsposóbgodziłogieńzwodą,że
wjegomyśleniuosztucenieistniałjeszczezgubnyrozdźwiękmiędzypurystycznym,
wyzbytymwszelkiegowyrazuoglądemformyijejautonomicznegowzrostuwujęciu
Wölfflinaahistoriąsztukiwgorseciedziejówkulturyjakohistorycznejpsychologiiform
wyrazuludzkiego,oczymmarzyłWarburg.Sękwtym,żeBurckhardtsamnigdynie
byłdokońcaprzekonanycodoistotyiwagirelacjipomiędzyformąartystycznąijej
otoczeniem.Cojestuwarunkowaniem,cowarunkuje,acojesttym,couwarunkowane
-Burckhardtnieprzestawałnigdyzastanawiaćsięnadtympytaniem,świadom,że
relacjeprzyczynowewdziejachsąniezwykletrudnedoodkryciainiebywalezmien-
ne10.JakprzypuszczaMartinaSitt,towłaśnieniemożnośćjednoznacznegoustalenia
miejscasztukiworganizmiekulturywywołałauBurckhardtarosnącysceptycyzm
poznawczy,cowpołączeniuzcharakterystycznąniechęciądoświataakademickiego,
świataviridoctissimi,eruditissimi,zaowocowało,wnegatywnymsensie,tym,żepo
1860roku,powydaniuKulturyOdrodzenia,Burckhardtjużniczegonieopublikował.
Zatemwydanychzażyciasamegoautorapracosztucemamybardzoniewiele:wcze-
snąksiążkęosztucemiastbelgijskich,tompoświęconyarchitekturzerenesansuwob-
szernejhistoriisztukipodredakcjąKuglera,hasłapoświęconesztucewKonversations-
lexikonBrockhausa,wreszcie,rzeczjasna,zasłużeniesławnąDerCicerone,swoisty
przewodnikizachętadoduchowegoobcowaniazdziełamisztukiItalii,dodziśchyba
nieprześcignionyiwartlektury.JakiemiejscezajmujątutajwykładyBurckhardta?
WykładyBurckhardtawypełniałyznacznyobszarjegonaukowejaktywności.Chociaż
onsam,dystansującsięodakademickiegoestablishmentu,chętnieokreślałsię
9.Naturalnienieprzeoczyteżsformułowaniaomicie,któryduchowoporuszadogłębi,dasbewegteMythos,oraz
faktu,że„życie”,„żywotność”należądonajczęściejprzezBurckhardtastosowanych,pozytywnychokreśleń,opisu-
jącychenergięwyrazuidynamikęformyartystycznej.TutajjestźródłodasbewegteLeben,któreWarburgpodziwia
wporuszonychdraperiachigestachmistrzówQuattrocenta.OrolimituwanaliziewielkościgreckiejkulturyuBurck-
hardtazob.:E.Flaig,ÄsthetischerBlickundGriechischerMythos.WieBurckhardtfürEuropaeinenUrsprungerfin-
det,w:JacobBurckhardtunddieAntike,red.P.BetthauseniM.Kunze,Mainz1998,s.27-37.
10.WartowtymmiejscuzacytowaćznamiennyfragmentzWeltgeschichtlicheBetrachtungen,dotyczącywzajem-
nychrelacjimiędzypotencjamipaństwa,religiiikultury:„Niekiedyzdająsięone[tj.owepotencje,przyp.R.K.]wy-
mieniaćmiędzysobąnawetpodwzględemspełnianychfunkcji;istniejąepokiwpierwszymrzędziepolityczne,oraz
epokiwpierwszymrzędziereligijne,atakżeprzynajmniejtakiemomentywdziejach,możenawetczasycałe,które
zdająsięwpierwszymrzędziesłużyćwielkimcelomkultury.Cowięcej,nierzadkonagłejzmianiepodlegawarunko-
wanieczegośibycieuwarunkowanymwobrębieowychtrzechpotencji.Nierzadkooglądnaszbłąkasięiwahaco
dotego,któraznichjestaktywna,aktórabierna.Wkażdymrazie,wepokachwysokorozwiniętejkultury,wszystko
istniejejednocześnienawszystkichstopniachwarunkowaniaibyciauwarunkowanym,zwłaszczawtedy,gdydzie-
dzictwowieluepoknarastastopniowo,warstwapowarstwie”-J.Burckhardt,Werke,KritischeGesamtausgabe,
T.10:AesthetikderbildendenKunst.ÜberdasStudiumderGeschichte,mitdemTextder«Weltgeschichtlichen
Betrachtungen»inderFassungvon1905,red.P.Ganz,München-Basel2000,s.371.
