Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Leksykajakopodsystemjęzyka.Leksykaagramatyka...
13
magazynjesttuotyletrafne,żeujmujemetaforyczniepewneuporządkowanie
elementówzbioru(rzeczyznajdującesięwmagazyniesąułożonewpewnym
porządkuwedługokreślonychzasad).Istotnie,niejesttak,żesłownictwojest
zbioremcałkowicienieuporządkowanym,żeto„worekzwyrazami”,zktórego
sięczerpiewraziepotrzeby.Uporządkowaniesłownictwajestmniejwidoczne
niżuporządkowanieregułgramatycznych,obejmujeteżróżnejegoobszary.
To„układaniesłówwmagazynie–języku”możebyćprzeprowadzonenapod-
stawieróżnychkryteriów,zarównoformalnych,jakiznaczeniowych.
Pozornymuporządkowaniemsłownictwajestułożeniewyrazówwporządku
alfabetycznym,jaktozazwyczajbywawsłownikach.Pozornośćtegouporząd-
kowaniapoleganatym,żewyrazywystępujątuwkolejnościprzypadkowej,
wynikającejzkolejnościliterwalfabecie,atonastępstwoliterniemażadnego
uzasadnieniapozatradycjąwywodzącąsięjeszczezestarożytności(zkolejno-
ściliterwalfabeciełacińskim).Wyrazyumieszczoneoboksiebiewkolejności
alfabetycznejwwiększościwypadkówniemajążadnychinnychcechwspólnych,
aniformalnych,aniznaczeniowych.Oczywiściezdarzasię,żewyrazypokrewne
słowotwórczoznajdąsięoboksiebie,botaknakazujekolejnośćalfabetyczna
(por.np.abdykacja,abdykacyjny,abdykować;grosik,grosiwo,grosz),alenie-
rzadkowciągtakichsłówpokrewnych„zostajewmieszany”(botegowymaga
alfabetycznośćułożenia)wyrazniezwiązanylubsłabozwiązanysemantycznie
zpozostałymi,np.gromada,gromadka,gromadnie,gromadnik,gromadzić,gro-
madzićsię(gdzie:gromadniktozniewielkarybaspokrewnionazestynką,żyjąca
wstadachwmorzachpółnocnych,).Niemniejułożeniealfabetycznesłownictwa
mapewienwalorpraktyczny:pozwalastosunkowołatwowyszukaćwsłowniku
danesłowo3.
Innym,funkcjonującymoddawna,sposobemuporządkowanialeksyki,opar-
tymnawłaściwościachgramatycznych,aczęściowotakżenaznaczeniuwyrazów,
jestprzydzieleniekażdegowyrazudookreślonejczęścimowy.Topozwalana
uporządkowaniepodokreślonymkątemwzasadziewszystkichwyrazówjęzyka,
choćwposzczególnychwypadkachprzynależnośćdanegosłowadookreślonej
częścimowymożepodlegaćwahaniom.Wynikająoneztego,żeniemajednoli-
tychkryteriówwydzielaniaczęścimowy,przyjętegowpracachjęzykoznawczych.
Zazwyczajakceptujesię,przejętyzkoncepcjitradycyjnych,liczącychkilkasetlat,
podziałwyrazówna10częścimowy,dokonanynapodstawietrzechkryteriów
(stosowanychniekonsekwentnie):fleksyjnego(czyliwłaściwościodmianywyrazów;
3Oczywiściepodwarunkiem,żedobrzeopanujesiękolejnośćliterwalfabecieiżeznasię
zasadyumieszczaniawsłownikuhasełnieciągłych,toznaczynp.wiesię,czyspacjamiędzyelemen-
tamihasławpływanakolejność,czyliczyhasłonapróżnoznajdziesięmiędzyhasłaminaprószyć
inaprząść,czyteżbędziewystępowaćwciągupodobnychhasełzpisanymoddzielnieelementem
na(por.nakształt,nakrzyż,nanowo,napewnoitp.),tużposamodzielnymhaślena.
