Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Wykład1
zoczywistychpowodówniepodlegająmuwyrazynieodmienne),składniowego
(czyliprymarnejfunkcjipełnionejprzezdanywyrazwwypowiedzeniu)iseman-
tycznego(czyliznaczeniawyrazu).Tentradycyjnypodziałnaczęścimowydo-
minujewnauceszkolnej.Nowszepodziały,wktórychdążysiędohierarchizacji
kryteriów,różniąsięniecowynikamiodtegotradycyjnegoiinaczejklasyfikują
nawetdużegrupywyrazów4.Niezależniejednakodtego,jakpodzielimywyrazy
naczęścimowy,uzyskamyichuporządkowanienadużegrupyformalno-zna-
czeniowe,którezazwyczajdalejdzielisięnamniejszegrupki,doktórychnależą
elementyowspólnychcechach(np.rzeczownikimożnadzielićwedługrodzaju
gramatycznego,któryjestimprzypisany,albowedługwłaściwościsemantycz-
nych–nakonkretneiabstrakcyjne;czasownikinadokonaneiniedokonane,
przechodnieinieprzechodnie;liczebnikinagłówne,porządkowe,zbiorowe,
ułamkoweitd.).
To,żesłownictwo,wprzeciwieństwiedogramatyki,odsyławwiększości
wypadkówbezpośredniodorzeczywistościpozajęzykowej,powoduje,żeistot-
niejszeniżzwiązkiformalnemiędzywyrazamistająsięzwiązkiznaczeniowe
międzynimi.Takżewtymzakresiemożnawskazaćnazasadyporządkujące,
ukazującesystemowylubprzynajmniejsystematoidalnycharakterzbioruwyrazów
danegojęzyka.
Próbąuporządkowaniasemantycznegowyrazówjestzestawianieichwpola
leksykalne,tworzonenapostawiezbieżnościsemantycznychmiędzynimi.Innymi
słowy,poleleksykalnetouporządkowanawewnętrzniegrupawyrazów,które
sąpowiązaneznaczeniowo.Badaczedążądotego,bywszystkiewyrazydanego
językalubodmianyjęzykowejująćwtakiezwiązkisemantyczne,czyliuporząd-
kowaćwpolaleksykalne.Wtensposóbusystematyzowanowyrazywspólne,
używaneprzezwszystkichPolaków
5
,atakżewyrazypotoczne
6
.Systemowość
mniejszychwycinkówleksykimożnateżudowadniać,zestawiającpolaleksy-
kalneściślejokreślonetematycznie,np.polenazwstopnipokrewieństwa,nazw
barw,nazwzwiązanychzradością,zpracąfizycznączłowiekaitp.Możliwość
zestawianiatakichpólpotwierdzaorganizacjęwewnętrznązasobuleksykalnego
iułatwiajegoopis7.
Innympotwierdzeniemustrukturowieniaprzynajmniejniektórychczęścileksyki
jestwystępowaniewniejrelacjisemantycznych,czylipowtarzalnych,opartychna
tejsamejzasadzie,związkówznaczeniowychmiędzywyrazami.Takimirelacjami
4Por.omówienietegozagadnieniawksiążceZ.SaloniegoiM.Świdzińskiego,Składniawspół-
czesnegojęzykapolskiego,Warszawa1985,rozdz.IV:Klasyfikacjagramatycznaleksemówpolskich,
s.77–98.
5Por.A.Markowski,Leksykawspólnaróżnymodmianompolszczyzny,Wrocław1992,t.I,
cz.V
,VI.
6Por.J.Anusiewicz,J.Skawiński,Słownikpolszczyznypotocznej,Warszawa–Wrocław1996.
7Szczegółowiejopolachsemantycznychpor.s.108.
