Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ilemamywyrazówwpolszczyźnie?
21
córuchna,aletakżecóruśicórusia(nienotowanenp.wUSJP),aleczysąwniej
teżformycóruleńkaicórulunia?
Nazwyzgrubiałemożnatworzyćodwielurzeczowników,np.odnazwroślin
izwierząt;czyjednakwszystkieonenależądozasobuleksykalnegopolszczyzny,
czyteżtylkoniektóre,np.te,któresąodnotowanewsłownikach,por.wróblisko
(jestwSJPSz
2
)ibocianisko(niema),dębisko(jest)isośnisko(niema).Nazwyistot
młodych,tworzoneprzyrostkiem-ątko(odnazwzakończonychna-ę),występują
realniewtekstachisłownikach,np.kurczątko,koźlątko,źrebiątko,słoniątko,ale
teżpotencjalnie:żyrafiątko,hipopotamiątko,wężątkoitd.
Odwieluczasownikówtworzysięformacjeprzedrostkowetakimiprefiksami,
jaknad-ipod-.Czyjednakwszystkiewyrazymożliwedoutworzeniawtensposób
występująwtekstachpolskichnatyleczęsto,bywejśćdozasobuleksykalnego?
Czymamywięcwnimsłowanadpiec,nadrąbać,podsolić,podrąbać,któremożna
przecieżdośćłatwozdefiniować?Formacjepotencjalnesącharakterystyczne
takżedlarzeczownikówiprzymiotnikówtworzonychdziśmasowozapomocą
elementówprzedrostkowychobcych,takichjakchoćbymini-,super-czyauto-.
Niewiadomojednak,czyistniejąjużwnaszymzasobieleksykalnymtakiewyrazy,
jakminichoinka,superstanik,autowycieraczkaitp.
Odrębnymzagadnieniemjestpotencjalnośćzaprzeczonychformacjirzeczow-
nikowychiprzymiotnikowych.Niktniekwestionujetego,żeistniejąwpolszczyź-
niewyrazynieprzyjaciel,niemetal,niewysoki,nieszlachetnyitp.;powstajejednak
pytanie,czydozasobuleksykalnegomożnateżzaliczyćtakiepotencjalizmy,jak
niemiłość,niepierwiastek,nieniski,nieszerokoekranowyitd.
Możliwymrozstrzygnięciemjestwwypadkupotencjalizmówprzyjęcieistnienia
określonegomodelusłowotwórczego,zaktóregopomocątworzysięnowewyrazy,
niezaśistnieniawpolszczyźniewszystkichtychsłów.Jednakżewtakimwypad-
kuodchodzimyjużodzagadnieńściśleleksykalnych,aprzechodzimydoreguł
(tu:słowotwórczych),czylidopodsystemugramatycznegojęzyka.
5.Czynależyuwzględniaćwzasobieleksykalnympolszczyznywyrazyutworzone
przezpojedynczeosoby,zwłaszczaprzezwybitnychpoetówczypisarzy?Chodziprzy
tymoindywidualizmyautorskieniespotykanepozakonkretnymutworem,anie
np.owyrazy,którezostałyutworzoneprzezosobyznaneznazwiska,aktóreprzy-
jęłysięnastępnienp.jakoterminynaukowe(takiejaknp.XIX-wieczneterminy
tlen–autorstwaJ.Oczapowskiegoczywszechnica–J.Przybylskiego).Niektóre
słownikijęzykapolskiegonotująindywidualizmywybitnychpoetówromantycznych,
np.JuliuszaSłowackiego,jakoelementyzasobuleksykalnegopolszczyzny(wSJPDor
3
,
sąbalsamicazmumia,,krasnoliczurodziwymężczyzna,,nasłonecznićzzajaśniećjak
słońce,).Czymożna„dopisać”dozasobupolszczyznykundlizm,wymyślonyprzez
2Słownikjęzykapolskiego,t.1–3,red.M.Szymczak,Warszawa1979–1981.
3Słownikjęzykapolskiego,t.1–11,red.W
.Doroszewski,Warszawa1958–1969.
