8
WSTĘP
ludnieniawyróżniająsięmniejszymzainteresowaniem,niżtereny,gdziedochodzi
dowzrostuliczbyludności.Wynikaćtomożeztego,żeprocesydepopulacyjne
zachodząnaświecieznacznierzadziej,aterenycharakteryzującesięubytkiem
zaludnienianaogółpełniąjednofunkcyjnycharakter,tzn.rzadkoprowadzonajest
tamdziałalnośćzarównorolnicza,przemysłowaiusługowa.
Podrugie,chęćzainteresowaniasięwyludnianiemazjatyckiejczęściRosji
wynikaztego,żejesttonajwiększypodwzględempowierzchni(12765900km
2
)
obszarnaświecie,naktórymzachodząprocesydepopulacyjne.Godnypod-
kreśleniajestfakt,iżnaterenietymniesąprowadzoneżadnedziałaniawojenne
iprocestentoczysięwstaniepokoju.Wyludnianieniejestrównieżefektem
wychodźstwaspowodowanegokatastrofaminaturalnymi.Tempoirozmiary
zmniejszaniasięzaludnieniapozwalająwnioskować,iżmamydoczynienia
znajwiększym-jakdotądnaświecie-zjawiskiempowiększaniasięobszarów
pustkowidemograficznych.Zachodzącyprocesczęśćbadaczyuważazakata-
strofędemograficzną,inninatomiastsugerują,żeSyberiajestprzeludniona
idepopulacjęnależytraktowaćjakoprocesnaturalny,któryniemaznamion
katastrofy.
Potrzecie,zainteresowanietątematykąwynikaztego,żenaświecie
prowadzonesąnielicznebadanianadprocesamidepopulacyjnymi,cowpływana
niewielkąznajomośćichspecyfiki.Wyludnianienaposzczególnychobszarach
możepowodowaćskutkipozytywnebądźnegatywne.Zewzględunato,że
większośćdotychczasowychbadańprowadzonabyłanaterenach,gdziezacho-
dzącezmniejszenieliczbyludnościniosłozesobąniekorzystneskutki,zaczęto
traktowaćwyludnianiejakoprocesnegatywny.Charakterystykadepopulacji
Syberiipozwolinaokreśleniejejspecyfiki.Naterenachwyludniającychsię
powstajewieleinteresującychzjawiskróżniedefiniowanychiwyjaśnianychprzez
specjalistówróżnychdyscyplinnaukowych,wtymgeografów,demografów,
ekonomistów,politologówisocjologów.Książkatajestpróbągeograficznego
ujęciazagadnienia,przedstawieniaprzestrzennychprawidłowościiwskazania
przyczynpowstaniaiprzebieguprocesówdepopulacyjnychnabadanymobszarze.
1.1.Obszarizakresczasowy
WkrajutakdużymiróżnorodnymjakRosjaterytorialneróżnicewcharakterze
inasileniukryzysudemograficznegowwiększościpracsąignorowane.Ustalenie
granicregionuniejestkwestiąoczywistą,mimoiżSyberiautożsamianajest
zazjatycką,anieeuropejskączęściąRosji.Zawszetrudnobyłorozstrzygnąć,co
podkreślałtakżehistorykNormanDavies,wktórymmiejscuzaczynasięiwktórym
kończyEuropa-geograficznie,kulturowoietnicznie.Wujęciuhistorycznymza
SyberięuznajesięobszarpołożonynawschódodUralu;jednakjesttookreślenie
zdecydowanieuproszczone.Wgeografiispołeczno-gospodarczejterentenzostał
podzielonyna:SyberięZachodnią,SyberięWschodniąiDalekiWschód(trakto-
wanyjakoodrębnyregion).RosyjskiDalekiWschódjestczęściąregionuoniejed-
noznacznieokreślonychgranicachwewschodniejAzji,nadOceanemSpokoj-