Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Zapachjakodoświadczeniezmysłowe
23
sięnowychrzeczynatematludzkichzmysłówipercepcji,wciążdokonujesię
wtejdziedzinienowychodkryć.Wiadomonaprzykład,żeproblempercepcji
zapachujestznaczniebardziejskomplikowany,niżdotychczassądzono26.
Prowadzonewostatnichdziesięcioleciachbadaniaodkrywającorazwięcej
tajemnicpowonienia.
Człowiekodczuwazapachypodczasoddychania,niezależnieodswo-
jejwoli,gdydojegonosadocierapowietrze,wktórymzawartyjestjakiś
związekwonny(wilościwiększejodokreślonegostężeniaminimalnego)27.
Powietrzejestmieszaninągazówbezzapachowych,aleprzenosilotnesub-
stancjechemiczne,zktórychczęśćrozpoznawanajestjakozapachy28.Sąone
wyczuwane,ponieważdziałająnareceptorywęchowebędącezakończeniem
nerwuczaszkowego,któreznajdująsięwtylnejczęścijamnosowych,wob-
rębienabłonkawęchowego.Wrażliwośćnabodźcewęchowe(czyliczułość
zmysłuwęchu)zależyodwielkościpowierzchninabłonkailiczbykomó-
czesnafizjologiawyróżnianaprzykładzmysłrównowagiczyzmysłczucia(np.czucie
temperatury)(por.Gregory,Colman2002:112-115;Colman2009:404).
26DopierobadaniaprowadzonepodkoniecXXwiekupozwoliływyjaśnićbardziej
szczegółowo,jakdziałazmysłpowonieniaiukładwęchowy.W2004rokuNagrodęNobla
przyznanoRichardowiAxelowiiLindzieBuck(prowadzącymtakiepionierskiebadania)
zaodkryciereceptorówzapachowych.Naukowcydowiedli,żewnabłonkuwęchowym
człowiekaznajdujesięokoło300różnychbiałekreceptorowych,iodkryli,wjakisposób
działaopuszkawęchowaorazjakmózgrozpoznajeizapamiętujezapachy(www.nobelpri-
ze.org;www.wikipedia.pl).Wostatnichlatacheksperciodkrywajątakżecorazmocniejsze
połączeniazmysłuwęchuzludzkąpsychiką(www.naukawpolsce.pap.pl).
27Wedługróżnychszacunkówibadańczłowiekmaokoło40-60mlnkomóreknerwo-
wych(naobszarzekilku,kilkunastucentymetrówkwadratowych),odróżniado10tysięcy
zapachów,areagujenaponad100tysięcynaturalnychisztucznychzapachów(por.Hoff-
mann2013:23;Wojciechowska2017).Zauważyćdająsięnieścisłościorazrozbieżności
międzyróżnymiźródłami(takżecytowanymiwbibliografii)dotycząceliczbzwiązanych
zludzkimpowonieniem.Niektórzybadaczeuważają,żeliczbawyczuwanychiwyczuwal-
nychzapachówniezostałanigdyjasnookreślona(por.Gilbert2010:13-17),inni,żewęch
ludzkijestznaczniesilniejszyniżdotychczassądzono.Teoriaamerykańskiegoneurologa
JohnaMcGannazakłada,żeludziemająniemaltaksamosilnyzmysłpowonieniajak
innessaki(np.gryzonieczypsy).Badacztwierdzi,żeniesłuszneprzekonanieosłabym
węchuuludziorazkojarzeniesiłytegozmysłuzezwierzęcymiinstynktamiprzetrwało
przezponad150latzpowodubłędnychzałożeńdotyczącychrozmiaruopuszkiwęchowej
związanejzwrażliwościąwęchu.McGannprzekonuje,żeludzkaopuszkawęchowapod
względemliczbyneuronówdorównujewielkościąobszaromwęchowymobecnymuin-
nychssaków.Wcześniejszebadaniagenetycznesugerowały,żemyszyiszczurydysponują
tysiącemróżnychreceptorówaktywowanychprzezcząsteczkizapachowe,gdytymczasem
uludzijestichtylko400.Wedługnaukowcaludziesąwstanierozróżnićokołobiliona
odmiennychzapachów.nTodużowięcejniżwedługpopularnejwiedzyikiepskichpod-
ręcznikówdopsychologii,któresugerują,żeczłowiekmożewykryćtylkookoło10tys.
różnychzapachów”,napisałuczonynałamachczasopismanaukowegonScience”w2017
roku(www.naukawpolsce.pap.pl).
28Czynnikiemdeterminującymwyczuwanyzapachjestbudowaprzestrzennamolekuły
danegozwiązku(por.Brud,Konopacka-Brud2009:12).
