Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
I.ŚWIATZAPACHÓW
rekwęchowych29.Komórkiwęchowe(receptorowe)nabłonkaprzekazują
informacjeoodebraniubodźcadoopuszkiwęchowejwwęchomózgowiu
iwyższychpiętercentralnegoukładunerwowego.Węchjestjedynymzmy-
słem,wktórymwystępujebezpośredniepołączenieośrodkowegoukładu
nerwowegozzewnętrznymibodźcami.nWęchniepotrzebujepośrednika.
Efektjestnatychmiastowy,nierozmytyprzezwłączeniesięjęzyka,myśli
czytłumaczenia”(Ackerman1994:23).Ukręgowcówanalizieinformacji
węchowejsłużyniemalcałewęchomózgowie,ztymżeuptakówissaków
większośćstrukturwęchomózgowiawchodziwskładukładulimbicznego30,
którypełnibardzoważnąfunkcjęwwyzwalaniuniektórychemocjioraz
wpływanazachowaniapopędowe31.Węch,doprowadzającinformacjebez-
pośredniodociałamigdałowategoukładulimbicznego,powodujeszybkie
reakcjeemocjonalne,np.strach.Interpretacjawrażeńwęchowychtokwestia
bardzoindywidualna,częstoniejasna-związanawłaśniezpobudzeniem
strukturlimbicznychiniespecyficznymipobudzeniamiróżnychokolickory
(Wojciechowska2017)32.
29Człowiekjestowielemniejwrażliwynaniektórezapachyniżzwierzęta,dlategoże
mawielokrotnieniższąliczbęreceptorówwęchowychniżone(por.Gregory,Colman2002:
122).Konkretnedaneniesąjednaksprecyzowane(inawetwliteraturzefachowejwartości
liczboweróżniąsięodsiebie)-dlaprzykładu,wedługHoffmann:uczłowiekanapowierzch-
ni5cm2nabłonkawęchowegoznajdujesięok.60mlnkomórekwęchowych,auowczarka
niemieckiegonapowierzchni150cm2aż220mln(Hoffmann2013:23),inaczejwedług
Bruda:uczłowieka6-9cm2błonywęchowejzawiera4-5mlnreceptorówwęchowych,zaś
upsa-200-400cm2zawiera100-300mlnreceptorów(Brud,Konopacka-Brud2009:15).
Człowiek,wedługWojciechowskiej,maokoło40mlnkomóreknerwowychwobszarze
2×5cm,około1000różnychreceptorówwęchowych,reagującychnawielezapachów,
iokoło5mlnneuronówprzesyłającychsygnałyprzeznerwwęchowy(Wojciechowska2017).
30Układlimbicznyjestpojęciemfizjologicznym.Budowaanatomicznamózguczłowieka
nieuzasadniaodrębnościstrukturwchodzącychwjegoskładodinnychjegoobszarów,nie
pozwalarównieżnawyodrębnieniejegoelementów.Dziękiswoimlicznympołączeniom
zróżnymiośrodkamimózguwpływatakżenawieleczynnościwegetatywnych,wtymna
ośrodkikrążenioweioddechowe.
31Układlimbicznyzostałwyodrębnionywyłącznienapodstawiebadańklinicznych.
Początkowoprzypisywanomurolęwodbiorzeiinterpretacjiwrażeńwęchowych.Wre-
zultaciedokładniejszychbadaństałosięjasne,żeukładlimbicznysterujeczynnościami
emocjonalno-popędowymi,awiększośćjegostrukturpełniwieleról.Przykładowozakrę-
tyoczodołowepozwalająnietylkonaocenępokarmunapodstawiewyglądu,konsystencji
czyzapachu,alerównieżnawyzwalanieuczuciastrachuorazagresji.Układlimbiczny
wpływarównieżnapopędytakiejakgłód,pragnienieczypopędseksualny.Totamroz-
poczynasięoddziaływanienapołączenianerwoweodpowiedzialnem.in.zaaktywność
mięśniową,przekazywaniesygnałówbólowychczywpływnaukładoddechowy(www.
pl.wikipedia.org).
32Poszukiwaniazwiązkumiędzysubiektywnącharakterystykąwrażeniaiobiektywną
charakterystykąbodźcawchodząwzakrespsychofizykiorazinnychnaukobjętychzainte-
resowaniamikognitywistyki.Psychofizykazajmujesięzależnościamiwrażeńzmysłowych
odwielkościirodzajufizycznychlubchemicznychbodźców,którejewywołują.Wzakres
psychofizykiwęchuwchodząoznaczeniawartościprogówwęchowejwyczuwalności(czy-
stychzwiązkówchemicznychimieszanin)orazokreślaniezależnościmiędzywynikami
