Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Zapachjakodoświadczeniezmysłowe
25
Zmysłwęchumabardzodużeznaczeniedlawiększościzwierzątnaziemi,
ponieważjestdlanichnajważniejszymnarzędziemumożliwiającympozna-
wanieotoczenia.Bodźcezapachowemajądlazwierzątznaczenieinformujące
(służąnp.dooznaczaniaterytorium,odnajdywaniapokarmu),bodźcezalicza-
nedoatraktantówdziałająprzyciągająco(wabiąco),pozwalajączwierzętom
odnaleźćosobnikipłciprzeciwnejlubbudującwięźmatkizpotomstwem,
zkoleibodźcezaliczanedorepelentówdziałająodpychająco33.Wzależno-
ściodintensywnościwykorzystywaniabodźcówzapachowychjakoźródła
informacjiootoczeniuwyróżniasięzwierzętamikrosomatyczne,osłabych
możliwościachpowonienia(należydonichczłowiek),orazmakrosomatycz-
ne,uktórychwęchodgrywaistotnąrolęworientacjiwśrodowisku(należą
donichssakiowadożerne,gryzonie,kopytneiniektórepsowate).Zmysł
powonienia,chociażuznawanyzasłaby,matakżedużeznaczeniewżyciu
człowieka-pełniniezwykleważnefunkcjewjegoorganizmieiwpływana
codziennefunkcjonowanie.
Zdecydowanawiększośćlotnychzwiązkówchemicznychmamniejlub
bardziejintensywnyzapach.Donielicznychsubstancjibezwonnychnależą
stalewystępującewpowietrzugazy(np.tlen,azot,dwutlenekwęglaczypara
wodna).Umożliwiatopełnienieprzeznabłonekwęchowyfunkcjidetektora,
przekazującegoinformacjeoobecnościwpowietrzunawetśladowychilości
substancjisemiochemicznych,cojestistotnezpunktuwidzeniainterakcji
międzygatunkowychiwewnątrzgatunkowychwewszystkichekosystemach.
Wprzypadkuczłowiekasygnałytakiemogąostrzegaćotoksycznychzanie-
czyszczeniachpowietrzaczyinformowaćojakościpożywienia.Okazujesię
jednak,żeludzkiwęchnietylkowyczuwaniebezpiecznesubstancje(np.dym
lubtrującegazy)czyodpowiadazadobórwłaściwychpokarmów(ichjakość
iświeżość)orazutrzymywaniefizjologicznegołaknienianawłaściwympo-
ziomie.Matakżeznaczącyudziałwpercepcjiwrażeńsmakowych34,umożli-
jakościowychiilościowychanalizpróbekpowietrza(obiektywnacharakterystykabodźca)
acechamizapachu(wrażenia):intensywnością,rodzajem(charakterem)zapachu(doja-
kichznanychwzorcówjestpodobny)czyjakościąhedoniczną(jakbardzojestprzyjemny
lubnieprzyjemny)(www.wikipedia.pl).Kognitywistykajakodziedzinanaukizajmująca
sięobserwacjąianaliządziałaniazmysłów,mózguiumysłujestnaukąinterdyscyplinarną,
znajdujesięnapograniczuwieludziedzin,ajejgłówneobszarybadawczetom.in.percepcja,
myślenie,świadomość,język,uczeniesię,podejmowaniedecyzjiczyinteligencja.Nauki,
któreprzyczyniłysiędopowstaniakognitywistyki,toprzedewszystkimjęzykoznawstwo,
neurobiologia,filozofia,antropologia,psychologia,logika,fizyka,informatyka.
33Węchodgrywaznaczącąrolęwsferzeseksualnejnietylkozwierząt,aletakżeczło-
wieka-możewpływaćnajegodecyzjeowyborzetakichpartnerów,którychzapachmu
odpowiada.Szacujesię,żeokoło25%osóbzzaburzeniamiwęchumaproblemzpopędem
seksualnym(www.neurosensorek.pl/zmysl-wechu/stymulacja-wechowa).
34Amerykańscynaukowcysugerująnawet,żedołączeniawrażeńzmysłowychsmaku
iwęchu(składającychsięnacałościowyodbiórwalorówposiłku)dochodzinaetapieprzyj-
mowaniapokarmu,aniedopierowmózgu.Badaczeprzekonują,żemożemyodczuwać
zapachyjęzykiem,ponieważzidentyfikowaliwpełnisprawnereceptorywęchowe-takie,
