Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
gramatycznegospośródtrzechwłaściwychrzeczownikomwjęzykupolskim.Czynnikiem
decydującymjestformaustna,jakąprzybrałwjęzykupolskimzapożyczonywyraz.Itak,
rzeczownikiowygłosiespółgłoskowympotraktowanezostałyjakorzeczownikimęskie,
bezwzględunaichrodzajwjęzykufrancuskim:taboret<tabouret(r.m.),kotlet<côtelette
(r.ż.),sos<sauce(r.ż),kirys<cuirasse(r.ż.),pelur<pelure(r.ż.),kontur<contour(r.m.),tiul
<tulle(r.m.),tren<traîne(r.ż.).Rzeczownikiadaptowanedopolszczyznyprzezdodanie
przyrostka-(k)a,zazwyczajdofrancuskichetymonówrodzajużeńskiego,zakończonychna
eniemelubé,zachowująrodzajżeńskitakżewpolskim:żardyniera<jardinière,etażerka
<étagère,aleja<allée,albobędącrodzajumęskiegowjęzykufrancuskim,dopolszczyzny
przyswajanesąjakorzeczownikirodzajużeńskiego:kanapa<canapé(r.m.).Zapożyczone
rzeczownikizakończonewjęzykufrancuskimna
[o]
wjęzykupolskimuważanesąza
rzeczownikirodzajunijakiego(który,jakwiadomo,wjęzykufrancuskimniewystępuje):
karo<carreau(r.m.),palto<paletot(r.m.).
Dalszymetapemasymilacjifrancuskichwyrazówjestderywacjazapomocąpolskich
formantówsłowotwórczych.Oprócztworzeniazdrobnień(kotlecik,biureczko,woalka,alej-
ka),notowanesąlicznewyrazypochodne,np.rzeczowniki:konturówka,tirówka,biurowiec,
przymiotniki:bordowy,beżowy,delikatesowy,majonezowy,marionetkowy.Bezokoliczniki
francuskieprzejmowanesązasadniczozależnieodichoryginalnejwymowy:tezakończone
wymawianym[r]zachowująjewjęzykupolskimzdodaniemsufiksu-ować(fr.garnir
>pol.garnirować.Czasownikizbezokolicznikiemna-er
[e]
adaptowanesądwojako:
zrestytuowanymprzyzapożyczeniu(podwpływempisowni)
[r]
niewymawianymwe
francuskimbezokoliczniku:froterować<frotter,panierować<paner(zapośrednictwem
niem.panieren),lubodtematubezuwzględnieniawygłosu(zniemymr):żonglować<
jongler,aportować<apporter,tasować<tasser.
Innowacjąwobecformfrancuskichetymonówjestprefiksacjazapożyczonejpodsta-
wy,najczęściejczasownikowej,jaknp.zdezelowany(oddezelować<désoler),zblazowany
(odfr.blasé),zażenowany(odżenować<fr.gêner),zblamowaćsię(<fr.blâmer).Innym
procesemsłowotwórczym,zachodzącymnagrunciepolskim(lubniemieckim,którybył
pośrednikiemwzapożyczeniuwyrazufrancuskiego)jesttworzenieneologizmówopartych
nafrancuskimetymonieiuzupełnionychoprzyrostek,występującywinnychzapoży-
czonychwyrazach.Inp.-ażjakwwojaż(fr.voyage),wernisaż(fr.vernissage)pojawiasię
wpol.blamażod(z)blamowaćsię(<fr.blâme),grylaż(<fr.griller),czy-ada,występujące
wefrancuskichwyrazachzapożyczonych,np.oranżada(fr.orangeade),tyrada(fr.tirade),
którepojawiasięwpolskichwyrazach,np.żenadaodżenować(fr.gêner,gêne)czywra-
finadaodrafinować(fr.rafner,rafné).
Niniejszyopistendencjiasymilacyjnychfrancuskichzapożyczeńjestjedyniepo-
bieżnymprzeglądemkilkudziesięciuprzykładówzawartychwsłowniku,szczegółowe
iszerszeopracowaniapoświęconetemuzagadnieniuzamieszczonezostaływbibliografii.
WspomniećzwłaszczanależyoniepublikowanejrozprawiedoktorskiejautorstwaStefana
Kaufmanapt.Adaptacjaformalnawyrazówfrancuskichwjęzykupolskim,przygotowanej
XXXIII
