Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Dąbrowska,M.Pasieka,Okilkurzeczach,coniecałkiemnowe...
21
KluczRoterazawierakomentarzwjęzykupolskimalboniemieckim,
wzależnościodtego,doktórejgrupyjęzykowejjestonkierowany.Zrzadka
pojawiasięterminologiałacińska.
WczęściSyntaxisautoromawiapokoleikonstrukcjenominalne(związki
składniowerzeczownikówzrzeczownikami),zaimkowe,połączeniarzeczow-
nikazczasownikiem;sposobywyrażaniaczasuimiejsca(podziałseman-
tyczny-zgodniezdzisiejsząterminologią-nakonstrukcjeadlatywne,
blatywneiperlatywne).Sąteżuwagidotyczącezastosowaniabezokolicznika,
aorystu(czyliimiesłowuuprzedniego),participium,przysłówka,spójnika
(y,dby(ś)).WKluczuRoterainformacjedotycząceskładniodnosząsiędo
rekcjiczasowników,rzeczowników,przyimkówiprzymiotników.Podane
zostałyrównieżregułyodnośnieskładnizgody,wspomnianooszykuwyrazów
ioużyciubezokolicznikaworzeczeniuzłożonym.Stosunkowodużomiejsca
poświęconorekcjiprzyimków(Roterwymieniłich28,dzielącwzależności
odprzypadka,zktórymsięłączą).
Kolejneopracowanieto,mającawielkiepowodzenie,książkaJohannesa
MonetyEnchiridionpolonicumz1720roku.JanMoneta(1659-1735)urodził
sięwOleckunaMazurach.StudiowałwKrólewcu,potempracowałwWilnie,
Toruniu,GrudziądzuiSuszujakonauczyciel,rektorszkołyikaznodzieja.
Powołanyw1698rokunapolskiegokaznodziejęprzykościeleśw.Ducha
wGdańsku,objąłjednocześniefunkcjęlektorajęzykapolskiegowGimna-
zjumAkademickim.Działałponadtonarzeczpopularyzacjinauczaniajęzyka
polskiegowGdańsku,ponieważchciał,abywiernimoglipełniejuczestniczyć
wnabożeństwachluterańskich.Wtymceluopracowałwjęzykupolskim
kancjonałorazprzepisydotycząceliturgii.Będąclektoremjęzykapolskiego
wGdańskimGimnazjumAkademickim,napisałznakomitypodręcznik,który
zyskałdużąpopularność.Świadczyotymfakt,żezostałonwydanyaż19razy
wciąguniespełnastulatwtakichmiastach,jakGdańsk,Toruń,Wrocław,
Leszno,JeleniaGóraiLipsk
8
.Tuwykorzystujemywydaniedrugiez1722roku.
Książkanapisanazostałaponiemieckuzewzględunaodbiorców,którymi
prymarniebyliuczniowieGdańskiegoGimnazjumAkademickiego.
róbkapracyN.VolckmaraCompendiumlinguaePolonicaez1612”,zob.S.Bełdowski,Jeremiasza
RoteraDKluczdopolskiegoiniemieckiegojęzyka”,DRozprawyKomisjiJęzykowej-Wrocławskie
TowarzystwoNaukowe”1959,t.2,s.89-138.PisząteżnatentematZwolińskiorazJefimow,
przyczymichpodejścieniejestjednakowe:wedługZwolińskiegoVolckmarsplagiatowałStato-
riusa(DzależnośćskładniRoteraodStojeńskiegojestoczywista.Jesttostreszczeniezminimal-
nymizmianamiwbrzmieniuprzykładówś”,zob.P
.Zwoliński,GramatykijęzykapolskiegozXVII
wiekujakoźródłopoznaniaówczesnejpolszczyzny,DPoradnikJęzykowy”1956,z.7,s.251-260;z.8,
s.310-321;z.9,s.356-369),natomiastocenaJefimowjestdużołagodniejsza,zob.R.Jefimow,
StojeńskiiVolckmar.Przyczynekdodziejówpolskiejgramatyki,DJęzykPolski”1963,nr43,z.4-5,
s.218-230.
8InformacjeoautorzepodchodzązinternetowejwersjiPolskiegoSłownikaBiograficznego,
www.ipsb.nina.gov.pl/index.php/a/jan-moneta(dostęp:4.04.2016).
