Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wprowadzenie
„PolskiManchester”
Łódź,podkoniecXIXw.jedenznajwiększychośrodkówprzemysłowych
wEuropieŚrodkowej,tomiasto,którepowstałoniemalnansurowymkorze-
niu”.WbezpośrednimsąsiedztwiedawnejnŁodzirolniczej”,będącejpodupa-
dłymmiasteczkiem,wlatachdwudziestychXIXw.zaczęławyrastaćręko-
dzielniczaosada,któranaprzestrzenikolejnychdekadprzemieniłasięwjedno
znajszybciejrozwijającychsięmiastkontynentuijedenznajwiększychośrodków
produkcjiwłókienniczej.UproguXXw.Łódźliczyłajużokoło300tys.miesz-
kańcówiwysuwałasięnapozycjęnajwiększego,poWarszawie,miastamiędzy
BerlinemaMoskwą.W1989r.,gdyrozpoczynałasiętransformacjaustrojowa,
liczbamieszkańcówsięgała850tys.nMiastobawełny”czynpolskiManchester”,
jakwkrótcejenazwano,pasowałodozaproponowanejprzezAsęBriggsadefinicji
miastaszoku-wielkiegoskupiskamiejskiego,trapionegoproblemami,stanowią-
cegotypowyrezultatgwałtownejkapitalistycznejurbanizacjiiindustrializacji
XIXw.Niemieccyrzemieślnicy,polscychłopiiżydowscydrobnikupcyzjeżdżali
dorosnącegowoszałamiającymtempiemiasta,kształtującwieloetnicznąspo-
łecznośćludzipołączonychposzukiwaniemzyskulub-zapewneczęściej-po
prostuźródłautrzymania6.
Wizerunekdynamicznierozwijającegosięmiastabyłjednakznaczniebardziej
ambiwalentny,niżmógłbytosugerować-rozumianywsposóbdosłowny-tytuł
najbardziejznanejpowieścioŁodzi,czyliZiemiobiecanejWładysławaReymonta.
Wistocietytułtenbyłpodszytyironiąimiałprzedewszystkimzaintrygować
czytelnika,samapowieśćzaś,utrzymanawrealistycznejkonwencji,toostrakry-
tykanowoczesnegoikosmopolitycznegomiasta7.Niebyłowtymzresztąniczego
zaskakującego-opiniapubliczna,czytonaWyspachBrytyjskich,czywKró-
lestwieKongresowym,przejawiaławówczaswyraźnąskłonnośćdoantymiej-
skichsentymentów8.Wielkieośrodkiprzemysłoweniemalwszędziebezlitośnie
krytykowano,widzącwnichraczejwypaczeniapostępuinowoczesności,anieich
naturalneipożądanewytwory.Wdziewiętnastowiecznychmiastachszokudyna-
micznemurozwojowitowarzyszyłynarastającekonfliktyklasoweipostępujący
rozpadtradycyjnychwartości.WEuropieŚrodkowejkrytykędodatkowowzmac-
niałysprzeczności,charakterystycznedlanowoczesnościasynchronicznej.
Naobszarachpoddawanychzewnętrznejpresjiiwpływomglobalnegokapita-
lizmuzmianyekonomicznezwiązaneznowoczesnościąprzybierałyzróżnicowany
6
7
8
Łódź:dziejemiastado1918r.,red.J.Fijałek,Łódź1988;J.Janczak,Thenationalstructure
ofthepopulationinŁódźintheyears1820-1938,UPolin”1991,no6,s.20-26.
K.Kołodziej,ObrazŁodziwpiśmiennictwiepozytywistyczno-młodopolskim,Łódź2009.
J.Jedlicki,Światzwyrodniały:lękiiwyrokikrytykównowoczesności,Warszawa2000.
