Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ibrakarbitralnościprzynarzucaniunormwyróżniajągokorzystniezgronainnych
słowiańskichleksykografów”
.
SamuelBogumiłLinde(1771-1847),torunianinurodzonyzezwiązkuszwedzkie-
goemigrantaiNiemki,byłjednymznajwybitniejszychleksykografówwPolsceina
świecie,językoznawcą,tłumaczem,bibliografem,bibliotekarzemipedagogiem.Zjego
znaczącychpracwskazaćnależym.in.Ostatucielitewskim:ruskimjęzykiemidrukiem
wydanymwiadomość.Zdwiemarycinami(Warszawa1816),Oliteraturzerossyyskiey
(Warszawa1816),OjęzykudawnychPrusaków.RozbiórdziełaprofessoraVatera(Czy-
tanynaposiedzeniupublicznemKrólewskiegoTowarzystwaWarszawskiegoPrzyjaciół
Nauk)(Warszawa1822).ZlicznychobszernychprzekładówLindegoukazałysięDo-
datkidoMikołaiaGreczaRysuHistoryiliteraturyrossyyskiéy(Warszawa1823),Vincent
Kadłubek.Einhistorisch-kritischerBeytragzurslavischenLiteraturnebstdenhieher
gehörigenSchrifendesBischofsPrażmowski,Starost.Czatzki,derHerrnKownatzki
undLelewelinsechsAnhaengen,ausdemPolnischendesJosephMaximilianOssoliński
(Warszawa1822).
NajwiększedziełoLindego-Słownikjęzykapolskiego-jestnietylesłownikiemjed-
nojęzycznym,cowielojęzycznym,porównawczymihistorycznymzarazem,umożli-
wiającymzestawienielistwyrazówdlaopracowańleksykograficznychdwujęzycznych,
wyprzedzającympowstaniemetodyhistoryczno-porównawczej.Hasławnimopa-
trzoneodpowiednikamizwielujęzykówsłowiańskich:rosyjskiego,cerkiewnosłowiań-
skiegowruskiejredakcji,czeskiego,słowackiego,łużyckich,serbsko-chorwackiego,
słoweńskiego,bośniackiego,atakżezłaciny,greki,niemieckiego,angielskiego,fran-
cuskiego,węgierskiego,hebrajskiego,litewskiego,dalmatyńskiegoiinnych.Samowy-
daniedziełastałosięznaczącymwydarzeniemkulturalnyminaukowym,nietylko
wPolsce,gdziesłownikodegrałniezwykleważnąrolęwjęzykowejintegracjiipatrio-
tycznejkonsolidacjinarodupolskiegowokresiezaborów,aletakżewEuropie(Wojan
2013a).Znamienne,właśniezesłownikiemLindegozwiązanepoczątkiszere-
gudziałówpolskiejleksykografiidwujęzycznej,m.in.polsko-wschodniosłowiańskiej
(obejmującejjęzykiruskie)itd.Wielupolskichleksykografów,konstruującsłowniki
przekładowe,opierałosięnasłownikuLindego,coznalazłoodbiciewtytułachpubli-
kacji:…czerpanyznajlepszychźródełkrajowychiobcych,amianowiciezesłowników
polskichLindego…
Lindezasłynąłjakozwolennikideipanslawistycznych,któreprzedstawiłweWstę-
piedoswegoSłownikajęzykapolskiego.Sądził,żewprzyszłościjęzykpolskimożestać
sięogólnosłowiańskimjęzykiemliteratury,naukiikulturyzuwaginajegoówczesny
rozwójliteracki(Lewaszkiewicz2014:79;por.Lewaszkiewicz1980).Wceluzbliżenia
polskiegodojęzykówsłowiańskichorazzjednoczeniajęzykowegosłownikarzzachęcał
słowianofilówdowprowadzaniadopolszczyznysłowiańskichtransferówisłówwzo-
rowanychnajednostkachleksykalnychsłowiańskich.Linderozpocząłwstępnyetap
slawizacjipolszczyzny,włączającdoswojegosłownikablisko5000tzw.panslawistycz-
nych14osobliwościleksykalnych(Lewaszkiewicz1980:62).Tworząjezapożyczenia
14Panslawizmjakoruchkulturalno-politycznyzrodziłsięnagruncieczeskim.WRosjizakładał
supremacjęjęzykarosyjskiegoibyłkierunkiemprocarskim.Dojegozwolennikównależelim.in.
ks.AdamCzartoryski,JanPawełWoronicz,JanPotocki.Polskipanslawizmwodróżnieniuodrosyj-
34