Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
SławomirGodek
pracującynałąkachtylkowsiekieryikosy.Ijedni,idrudzy,podobniejak
łowiącyzimąrybywleśnymjeziorze,moglijedynienaużytekprowadzo-
nychwlesiepracwziąćzniegotylkoniezbędnąilośćdrewnalubinnego
materiału40.
Jużwokresieprzedstatutowymprzywilejemonarszezawierałyliczne
klauzule,którychcelembyłoograniczeniemożliwościwystępowanianad-
użyćwzwiązkuzużytkowaniempuszczhospodarskich41.Douporządkowania
wchodówdążyłakrólowaBona,prowadzącaintensywnąakcjęzagospodaro-
wywaniadarowanychjejprzezZygmuntaStaregopuszcz,rozciągającychsię
nagranicyPodlasiaiPrus42.Przejawemtegojestwydanyw1536lub1538
rokuakt,którymzarządzonorejestracjęwchodówwPuszczyGrodzieńskiej
iobciążenieichopłataminarzeczskarbumonarchini.Rozporządzeniatezo-
stałypotwierdzoneprzezkrólewskiegomałżonkaBony.Wpodobnymduchu
działałZygmuntAugust,którypróbowałzrewidowaćprzysługująceszlachcie
wchodydopuszczksiążęcych,cozresztąwywołałoreakcjęszlachetnieuro-
dzonychipróbyprzeciwdziałania,którycharenąbyłysejmyzlat1551,1554,
155943.IstotnymkrokiemnatejdrodzebyłanUstawanawołokihospodaraKo-
rolaJehoMiłosti”wydanaprzezmonarchę1kwietnia1557roku,anastępnie
poprawionaiuzupełniona20października1557roku44(poczymznówuzu-
pełnionaosobnymrozporządzeniemkrólewskim20maja1558roku).Aktten
zapowiadałakcjęprzegląduprzysługującychszlachcieijejpoddanymprawa
wchodówdopuszczhospodarskich.Dziełotomiałobyćdokonaneprzezrewi-
zorówkrólewskich,którymstosownychwtejmierzeinformacjimieliudzie-
laćhospodarscyurzędnicy.Zgodniezzapowiedziąistosowniedodyspozycji
sejmuzgrudnia1558rokuinwentaryzacjępuszczprzeprowadziłGrzegorz
40Znaczącaczęśćobszernegoart.3zostałapoświęconakwestiiodpowiedzialnościza
zniszczenielubuszkodzeniebarcileśnychipolnych.Osposobierozstrzyganiasporów,któ-
rychprzedmiotembyłybarciealboinnewchody,stanowiłart.6nChtobymiełsporoborti
aboowchodywpuszczi,achotiełchtokogootbortiejiotwchodowspirati,jakmajutmieżi
nimiprawowcziniti”.Statutprzyjął,żerozstrzygającejeststarszeństwoznakówużytkownika.
Por.art.13nUstawa,zadzierewobortnojeiniebortnoje,sztomajetpłaczonobyti”orazart.14
nCenabczołamidzierewubortnomuiniebortnomu”.OrozkwiciebartnictwawwiekuXVI,
podłożusporówobarcie,ochronieuliorazbartników(statutowegłówszczyznyinawiązki)
F.I.Leontowicz:Sielskijepromyszlienniki…,s.31in.;P.Dąbkowski:Bartnictwowdaw-
nejPolsce.Szkicegospodarczo-prawne.Lwów1923,s.5in.,37;O.Hedemann:Dawne
puszcze…,s.125in.;Idem:DziejePuszczy…,s.277in.;J.Śliwiński:Grodzieńszczyzna…,
s.167in.;J.Maroszek:Dziejewojewództwapodlaskiego…,s.164in.
41H.Łowmiański:Wchodymiast…,s.93in.
42J.Maroszek:Dziejewojewództwapodlaskiego…,s.61in.
43W.Piczeta:Agrarnajareforma…,s.291in.,315in.,318in.;J.Śliwiński:Gro-
dzieńszczyzna…,s.80in.
44TekstopublikowałJ.Jaroszewicz:ObrazLitwypodwzględemjejcywilizacjiodnaj-
dawniejszychczasówdokońcawiekuXVIII.Cz.2:Litwawpierwszychtrzechwiekachpo
przyjęciuwiarychrześcijańskiej.Wilno1844,s.2291276.
