Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Śmierć.Tematodwieczny,równiestaryjaksamczłowiek.Śmierćtowarzyszyczło-
wiekowiodsamegozarania,jeststarszaniżonsam.Człowiekbyłzmuszonymyśleć
ośmierci,odkądwogólezacząłmyśleć.
Ześmierciąodsamegopoczątkuswychdziejówmierzyłasiętakżefilozofia.
Zeszczególnąatencjątraktowaliówtematmyślicieletejmiary,coAnaksymander,
Platon,Epikur,św.Augustyn,BlaisePascal,ArthurSchopenhauer,SørenKierkega-
ard.Równieżdwudziestowiecznafilozofiabyławięcejniżzainteresowanafaktem
śmiertelnościczłowiekaorazwypływającymistądkonsekwencjami.Dośćwspo-
mniećwtymkontekściechoćbyMartinaHeideggera,któryistnienieczłowieka
określiłjakonbyciekuśmierci”
,podkreślająctymsamymniebagatelneznaczenie
śmiercidlarozumienialudzkiejegzystencji.Wielemiejscaproblemomtanatolo-
gicznympoświęciliwswoichpracachm.in.MaxScheler,KarlJaspers,Emmanu-
elLévinasczyteżfrancuscyegzystencjaliści:Jean-PaulSartreiAlbertCamus.Te-
mattenniebyłobojętnyrównieżrosyjskimmyślicielom1.Znadzwyczajnąuwagą
potraktowaligoSiergiejBułgakow,LewKarsawin,JewgienijTrubieckoj,Siemion
FrankczyNikołajBierdiajew.
Pytanieośmiertelnośćnigdyoczywiścieniestanowiłodomenywyłączniemyśli
filozoficznej.Świadkamiludzkiejśmiertelnościodzawszebyłyliteratura,sztuka,re-
ligia;określonereakcjenaludzkąskończonośćznajdziemywewszystkichkulturach,
wkażdymzakątkuświata.Mimowolnymświadkiemzarównośmierciinnych,jak
iwłasnegoumierania,jestwreszciekażdyczłowiek.
Żadenbodajześmiertelnikówniewejrzałjednakwewłaściwączłowiekowi
śmiertelnośćwsposóbtakradykalny,konsekwentnyibezkompromisowy,jakro-
syjskimyślicielNikołajFiodorowiczFiodorow(1829-1903).Jestemskłonnyza-
ryzykowaćtwierdzenie,żejeżeliśmierćnieistniałaby,Fiodorowuznałbyfilozofię
zarzeczcałkowiciezbędną-jejzadaniebyłobywówczasapriorispełnione.Filo-
zofiatodlaFiodorowanimniej,niwięcej,tylkoodpowiedźnaśmiertelność.od-
powiedź,któraniechcejednakpoprzestawaćnasamychsłowach,leczwzywado
czynu-dopokonaniaśmierci.Itonietylkodlaaktualnieżyjących,aleidla
wszystkichzmarłych.Azatem-doichwskrzeszenia.Śmierćjestbowiem
skandalem,obraządlanaszejmoralności,zjawiskiem,zktórymniepodobnasiępo-
1Szerzejnatematstosunkurosyjskichmyślicieliorazpisarzydośmiercipiszewswojejznakomitej
książcewspółczesnybadaczmyślirosyjskiejWładimirWarawa::.:.:арава,Этиканеприятиясмер-
ти,:оронеж2005.
