Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
E
WELINA
D
RZEWIECKA
1899:885).NaprzełomieXIXiXXwiekudochodzijednakdoistotnychprze-
sunięćsemantycznych.Przymiotnik„klerykalny”odsyładoduchowieństwa
iKościoła,leczzyskujecorazbardziejnegatywnekonotacje,aktualizując
wyobrażenieodziejachIIrepublikifrancuskiejorazpopierającejpapiestwo
polityceNapoleonaIII.Zaczynamiećzatemsenspolityczny,przyczym,po
pierwsze,odsyładokontekstukatolickiego,podrugie,wpisujesięwopozy-
cję„klerykałowieliberałowie”.Ouniwersalizacjiznaczeniaświadczyna
przykładperswazyjneużyciePenczoSławejkowa,którystosujeokreślenie
„klerykalny”wobecdopostulatówfrakcji„starych”wczasiepracnadstatu-
temEgzarchatubułgarskiego,coistotnewopozycjidofrakcji„młodych”
sygnowanychprzymiotnikiem„demokratyczny”(Речникнабългарския
език1993:480).Gesttenwpisujesięzresztąwkontekstsporuodzieło„pa-
triarchybułgarskiejliteratury”IwanaWazowamiędzy„starymi”i„młody-
mi”,reprezentującymiodpowiednioprzestarzałejakobywartościodro-
dzenianarodowegoorazideenowoczesne.Ostateczniejednakwkulturze
bułgarskiejutwierdzasiękonkretnerozumienieklerykalizacjiwzwiązku
zkatolicyzmem(Енциклопедия1936:693).Wefekciezmieniasiętakże
znaczenie„klerykała”jakoprzedewszystkimzwolennikaklerykalizmu,
anieduchownego.
Po1944rokupojęcieklerykalizacjizyskujedodatkowepejoratywnezna-
czenieoparteomarksistowskąwizjęświata,alekluczowapozostajekonota-
cjazkatolicyzmem.Wefekcienawetwwydanymnanowopozmianach
ustrojowychSłownikuetymologicznymmowajestoruchuspołecznymna
rzecz„wtrącaniasię”duchowieństwa,„zwłaszczakatolickiego”,wrządy
państwaiżyciekulturalne(Етимологиченречник2012:439).Wtymmiej-
scuujawniasięciekawazmianasemantyczna.Klerykalizmtonietylepewne
zjawiskowystępującezwłaszczawpaństwachkatolickich,ileimmanentna
cechakatolickiegokleru.
Nagrunciebułgarskimpojęciefunkcjonujewkontekściejęzykowym
okonotacjach(anty)katolickichi(anty)zachodnich.Realizowanejestono
wkategoriachopozycjiocharakterzekonfesyjnymipolitycznym,zawsze
jednakjakoobcerodzimejkulturzeibezzwiązkuztradycjąsymfoniiwła-
dzykościelnejipolitycznej.
Dzieje
Kluczowadlarozumieniarolikleruwwarunkachbułgarskiegoprawo-
sławiajesttradycjaodrodzeniowa.Właśniewkontekściewalkowyzwolenie
krystalizujesiępodstawowekryteriumjegooceny,amianowicieaktyw-
nośćspołeczna,awięcparadoksalnieswoistyimperatyw„wtrącania