Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KSZTAŁTOWANIESIĘMETODANALIZYSŁOWOTWÓRCZEJWYRAZU
skiej56orazwwieluartykułachpoświęconychwcałościlubwczęściza-
gadnieniommetodologicznym57.
UpodstawbadańsłowotwórczychDoroszewskiegoleżyzasadadwu-
członowejbudowywyrazówidwuczłonowejichpodzielnościnatemat
iformant.Zasadępodziałustanowiwzglądnagenezęformacji,zesta-
nowiskapsychologicznegoodpowiadamupodziałnaczłonodróżniający
iutożsamiający58.KrytycznienatomiastustosunkowujesięDoroszewski
doabsolutyzowaniazasadydwuczłonowościiodnoszeniajejdowszyst-
kichtworówjęzykowych,jakczyniłtoRozwadowski59.
Metodędwuczłonowąwprowadzanatomiastkonsekwentniedoanalizy
całegozasobusłowotwórczegojęzykapolskiegohistorycznegoiwspół-
czesnego60.Metodętęstawiaponadmorfologiczną,ponieważwykrywa
kolejnefazytworzeniasięwyrazuiuwydatniahierarchięczłonów;ana-
lizęmorfologicznązaśuważazamechanicznąiahistoryczną,sprowadza-
jącąsiędotraktowaniaformacjisłowotwórczychjakojednopłaszczyzno-
wychzlepkówmorfemów61ipostulujeusunięciejejznauczaniawszko-
łachiuniwersytetach62.
Wwyrazieprzenikliwośćnp.niewystarczawyróżnićmorfologiczne
cząstkiskładowejasnosięzarysowujące,alenietłumacząceznaczeniaca-
łości:prze-nik-liw-ość,należynatomiastzastosowaćtakąanalizę,zktó-
rejbędziewynikałprocespowstaniategowyrazu.Wówczasokażesię,
żepodstawąsłowotwórczą(tematem)jestprzymiotnikprzenikliwy,ele-
mentemwyrazotwórczym(formantem)-ość.Pierwszymzabiegiemprzy
analiziesłowotwórczejpowinnobyćzatemwyjaśnieniepierwotnegocha-
rakterugramatycznegopodstawy(czasownik,przymiotnik,rzeczownik,
wyrażeniesyntaktyczne),coprowadzidostwierdzenia,jakiemutypowi
przekształceńuległapodstawa,stającsiędanąformacją.Przekształcenia
56Warszawa1952,rozdział:Słowotwórstwo,s.268-318.
57DokładneichzestawieniemożnaznaleźćwMateriałachdobibliografiisłowotwór-
stwajęzykówsłowiańskich,z.I,Warszawa1958,z.II,Warszawa1959.
58Por.Podstawygramatyki…,s.307.
59Ibid.,orazOteoriidwuczłonowościprof.Rozwadowskiego,nSprawozdaniaTowa-
rzystwaNaukowegoWarszawskiego”XI-XVIII,1918,1925,s.17-18.
60WMonografiachsłowotwórczychiPodstawachgramatyki.
61Por.Zpowoduszybkościowców[domówszybkościowych’,nPoradnikJęzykowy”
1949,z.5,s.6.
62Wyjaśnienie(doartykułuS.JodłowskiegoPodstawowezagadnieniametodologiczne
słowotwórstwa),nPoradnikJęzykowy”1954,z.7,s.29.
58
