Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KSZTAŁTOWANIESIĘMETODANALIZYSŁOWOTWÓRCZEJWYRAZU
Formacjerog-acz,nosoroż-ec,jednorógstojąnajednejlinii:morfemy
-acz,-eclubsamfaktkompozycjisąwykładnikamipojęciaprzedmioto-
wego,morfemyróg-,róż-,rógpełniąfunkcjęczłonuokreślającego;we
wszystkichtrzechwypadkachpodstawowyrzeczownikpełnisekundarną
funkcjęsemantycznąnazywaniacechy76.
Pewnąmodyfikacjęteoriidwuczłonowościwnosiinterpretacjarze-
czownikówdeminutywnychiaugmentatywnych.JużUłaszyn77zwrócił
uwagęnato,żewrzeczownikachrączka,motylekczłonamiidentyfikują-
cymisąrącz-,motyl-,rozróżniającymi-ka,-ek.Heinzzestawiarzeczow-
nikitypudomekidomiskoztypembrodacziróżnicęmiędzynimiujmuje
odstronyfunkcjipierwszegoczłonu:wbrodaczczłonbrod-określacechę,
wdomek,domiskopojęciecechy,jakościłączysięzsufiksem-ek,-isko,
natomiastczłondom-pozostajewswojejprymarnejfunkcji-nazywania
rzeczy,Heinzdzieliwobectegorzeczownikinadwiekategorie:wktórych
sufikswyrażapojęcieprzedmiotoweiwktórychwyrażajakość78.
Zagadnieniedwuczłonowejimorfemowejanalizywyrazuwypływa
jeszczewzwiązkuzwyodrębnianiemdyscyplinysłowotwórstwaopisowe-
go79,postulowanymwwieluśrodowiskachjęzykoznawczych,przeważnie
jednakpozaPolską.Przedmiotemsłowotwórstwasynchronicznegomają
byćtylkoproduktywnetypysłowotwórcze,żywestosunkistrukturalno-
-znaczeniowemiędzywyrazami;natomiasthistoriąstrukturywyrazu,ty-
pamiwewspółczesnymjęzykunieproduktywnymimasięzajmowaćtylko
słowotwórstwohistoryczne.Metodąjegopozostajeanalizadwuczłonowa.
Słowotwórstwoopisowezaś,któregonieinteresujeproblemgenezyfor-
macji,posługujesięalbometodąmorfemową,zadowalającąsięprostym
opisemmorfemówwwyrazie80,albodwuczłonową,wktórejjednakpoję-
ciederywacji,zakładającejgenetycznypunktwidzenia,zastępujesiępo-
76Op.cit.,s.1l-12.
77Słowotwórstwo,s.6.
78A.Heinz,op.cit.,s.51-55.
79Łączysiętozesprawąoddzielaniasynchroniiidiachroniiwbadaniachlingwistycz-
nych,zapoczątkowanychprzezBaudouinadeCourtenayideSaussure’a.Największą
trudnośćjednakprzedstawiawytyczeniegranicymiędzyopisowymahistorycznym
słowotwórstwem.Por.dyskusjęnatentematzreferowanąprzezR.Grzegorczykową
iJ.Puzyninę:Zzagadnieńsłowotwórstwasynchronicznego,op.cit.
80N.D.Arutjunowa,Niekotoryjevoprosyobrazovanijaimorfołogiiosnovsłova,nNaucz-
nyjeDokładyWysszejSzkołyFiłołogiczeskojNauki”1958,nr1;H.Marchand,Synchro-
nicAnalysisandWordformation,nCahiersFerdinanddeSaussure”1955,z.13.
63
