Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Edukacjaliterackaikulturowa
Oznaczato,żeczłowiekmimoswejsłabościprowadziwojnęzesobą,ota-
czającymświatemikuszącymgozłem.Niezwykławolażyciakażemurów-
nieżtoczyćbójoprzetrwanienawetwtedy,gdyzostajeskazanynaekstremalne
warunki(Medaliony,Innyświat)
37
.Dziejesiętakbyćmożedlatego,żezjednej
stronyzdolnyjestwycierpiećwięcejniżkiedykolwiekprzypuszczał,azdrugiej
jegowrażliwośćulegastępieniuizwyciężainstynktsamozachowawczy.
nCzłowiekowiczęstozdajesię,żesięjużskończył,żesięwnimnicwięcej
niepomieści.Aczpomieszcząsięwnimjeszczezawszenowecierpienia,nowe
radości,nowegrzechy”1przekonywałaMariaDąbrowska
38
,natomiastJohann
WolfgangGoethewyraziłkontrowersyjnysąd,żenCzłowiekmożeodczuwać
nieszczęścietylkodopewnegostopnia,zaśwszystko,coprzekraczajegowy-
trzymałość,możeczłowiekajużtylkozniszczyćlubuczynićobojętnym”
39
.
Wzderzeniuześredniowieczemrenesansowyantropocentryzm,rozumiin-
teligencjasprawiają,żeczłowiekotwierasięnaświat,stajesięmiłośnikiem
piękna(homoesteticus)itwórcądziełsztuki(homocreator),aleipodróżnikiem
poznającymziemię(homoviator)ibadaczemodkrywającymtajemnicekosmo-
su(homoeruditus).Pozostajejednaknadalistotąreligijną(homoreligiones)
40
,
mimożenierezygnujezzabawyiurokówżycia(homoludens)
41
.
Naprzestrzeniwiekówtowłaśnierozumpozwalamunietylkobyćwytwórcą
narzędziiprzedmiotów(homofaber),lecztakżeprzekształcaćipodporządko-
wywaćsobieprzyrodę(choćnadalwobecżywiołówikataklizmówpozostaje
bezsilny),byćwynalazcą,człowiekiemtworzącymsystemyelektroniczne(homo
electronicus),konstruktorempojazdówzdobywającychprzestworzaipenetrują-
cychpozaziemskieplanety,realizującymwłasnemarzeniaiwizjeprzyszłości
42
.
Fakt,żeczłowiekjestistotąmyślącą,nieoznaczawszakżebezwyjątkowej
racjonalnościilogikiwjegopostępowaniu.Częstybrakwyobraźniiumiejęt-
nościprzewidywaniasprawia,żeingerującwprawanatury,niszczyotaczają-
cygoświat,podważającpodstawywłasnejegzystencji
43
,aleteżtęszczególną
37
Zob.teżR.Kapuściński:Sen.W:Idem:Notes.Warszawa2005,s.28.
38
M.Dąbrowska:Noceidnie.Cyt.za:[6],s.9.
39
J.W.Goethe,cyt.za:[3],s.154.
40
Zob.J.Kochanowski:CzegochceszodnasPanie[Księgiwtóre,PieśńXXV].W:Idem:
Wybórpoezji…,s.1481149.
41
Zob.J.Kochanowski:PieśńXX.[Księgipierwsze].W:Idem:Wybórpoezji…,s.125,
PieśńXXI.[Księgiwtóre].W:Idem:Wybórpoezji…,s.146.
42
Zob.np.A.Huxley:Nowywspaniałyświat(1932);S.Lem:Dziennikigwiazdowe
(1957);Bajkirobotów(1964),OpowieściopilociePirxie(1968).
43
Np.obrazyZagłębiawLudziachbezdomnychS.Żeromskiego(Warszawa1950)czy
zagłębianaftowegowGalicji,np.J.Rogosz:Wpieklegalicyjskim.Obrazzżycia.Gródek1896;
S.Wiśniowski:DziesięćlatwAustralii.Lwów1873.Zob.teżW.Sztumski:Człowiekwo-
becśrodowiska.Problematykasozofilozofii.Częstochowa2012,s.20126,1111129,1381153;
K.Z.Szymańska:MiastaaustralijskiewprereportażachSygurdaWiśniowskiego.nStudiaNeo-
filologiczne”,T.3.Red.P.Płusa,I.Świtała.Częstochowa2002,s.3171325.
