Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Trzywiekiniemieckojęzycznejliteraturyzaangażowanej
doliteraturyIII.Adornowskazywałwnimnaproblematycznyjegozdaniem
związekzaangażowaniazesztuką,wktórymtrudnojestmówićokoniecznym
sprzężeniuobu,aleiniemożnatwierdzić,żesiębezwzględniewykluczają.Kie-
dyliteratura„zaangażowana”wciążjestwniebezpieczeństwiewykorzystania
jejjakośrodkawalkipolitycznejizinstrumentalizowanadocelówjejsamejob-
cych,toliteraturapojmującasięjako„czystasztuka”,piszeAdorno:
mogłabyodsamegopoczątkuistnieniapojawiaćsiętylkonasalachwykładowych.
Każdaztychmożliwościnegujesięnawzajem:sztukazaangażowana,ponieważjako
sztukazracjibyciasztukąnegujebycieczęściąrzeczywistości,azaangażowanajako
takaznajdujesięwprzestrzeninegacjiswejistotyjakosztuki,akoegzystencjaobu:
SztukiiZaangażowaniawydajesięnadwyrazproblematyczna36.
Debatazaprzątnęłauwagęwielupostacikulturyżywozajmującychsta-
nowiskazaiprzeciw,awkrótcepojawiłosiękolejne,trzeciepojęciewdysku-
sjach:eskapizm.Wlatach60.austriackipisarzPeterHandkeopublikowałdwa
istotnedlatychrozważańteksty:Literaturajestromantyczna(1966)orazJe-
stemmieszkańcemwieżyzkościsłoniowej(1967).Wpierwszympodjąłdysku-
sjęzreferatemwygłoszonymprzezPeteraWeissawroku1966wPrinceton
(USA)naprzedostatnimspotkaniuGrupy4737.Należytuprzypomniećkli-
matpolityczny,wktórymodbyłosięspotkanie.USAznajdowałysięwstanie
wojnyzWietnamem,podAmbasadąStanówZjednoczonychwBerliniestuden-
ciorganizowalipierwszeprotestyprzeciwkokontynuacjidziałańwojennych.
PeterHandkebyłzdania,żeliteraturazaangażowananiemożeistniećjako
taka,gdyżpojęcietozawierawsobienierozwiązalnąsprzeczność:zaangażo-
waniejestokreślonematerialnie,aliteraturanależydosferyduchaiokreśla
jąjedynieforma.Handkedefiniujesztukęjakoczystą,powstającąjakowynik
bezcelowegooglądaniaprzezartystęświata.Artystę,któryniesłużyżadnym
interesomzewnętrznym,ajegocelemjestburzeniewszystkichostatecznych
sformułowańiwizjiświata.Diametralnieprzeciwnąpozycjęwargumentacji
zająłpodkonieclat60.MartinWalser.Wroku1966opublikowałtekstZaan-
gażowaniejakoobowiązkowepoledlapisarzy.Wliściekorespondującymzwy-
powiedziamiHandkegoWalser,ironizując,napisał,żeporoku1945zburzone
podczaswojnywieżezkościsłoniowejniezostałyodbudowaneiprzeztowła-
śniezaangażowaniestałosięjedynymmiejscemdziałaniapisarzy.Rozumiał
zaangażowaniejako„działaniaoutsidera,któryprowokowanyapolitycznością,
bezczynnościąiindyferentyzmemspołeczeństwamusizabraćgłoswsprawach
36TheodorW.Adorno,Engagement,dz.cyt.,s.409.
37DoPrincetonnazaproszenieHansaWerneraRichteraudałosięwówczasosiemdziesięciu
niemieckichpisarzy,wydawców,tłumaczyifelietonistów(m.in.:GünterGrass,PeterWeiss,
PeterHandke,HansMagnusEnzensberger,GabrieleWohmann,HelgaM.Novak,Walter
Jens,JoachimKaiserczyMarcelReich-Ranicki),abyodbyćkolejnecorocznespotkanieGrupy
47,wysłuchaćodczytównowychtekstów,poddaćjekonstruktywnejkrytyce.
