Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
JANPERSZON
kontynuacjąteologicznejirytualnejtradycjiStaregoTestamentu2.Stanowiłyją(wokre-
siepozburzeniutzw.pierwszejświątyniSalomona)dwapodstawowe,wobecsiebiekom-
plementarnenurty:oflcjalnykultświątynny,sprawowanyprzezzinstytucjonalizowane
kapłaństwo,skoncentrowanynaadoracjiNiewidzialnegoiskładaniuMuoflar,orazgro-
madzącylokalnewspólnoty(animowanyprzezrabinów)kultsynagogalny,polegającyna
rozważaniuPismaimodlitwie3.TrzecielementstanowiłapobożnośćrodzinnaIzraelitów,
sprawowanawdomach.
Listyśw.PawłaiDziejeApostolskiepoświadczają,żepierwotnyKościółznałdwamiej-
scazgromadzeńreligijnych.Akcjemisyjneodbywałysięprzedewszystkimwsynagogach;
św.Paweł,św.PiotriinninowinęoJezusieChrystusiegłosilipoczątkowożydomiproze-
litom.Ilekroćortodoksyjniżydziodrzucaliichnaukę,dalsząkatechezęiudzielaniechrztu
przenosilidoprywatnychdomów.Gdyzwolennicychrześcijaństwaokrzepliwwierze,
właśniewwiększychdomachzbieranosięnaflłamaniechleba”
,czyliEucharystię4.Przez
pierwszetrzystuleciadniemEucharystiibyłflpierwszydzieńposzabacie”
,czyliniedzie-
la.PotemupowszechniłasięMszacodzienna5.Zwyczajdomowejliturgiizdominowałkult
chrześcijanażdoczasówedyktumediolańskiego(KonstantynWielki,312r.),któryczynił
chrześcijaństworeligiolicita.NakatechezęiEucharystię(początkowopołączonązbrater-
skimposiłkiemagape)gromadzonosięwjadalni,największympomieszczeniudomu.
JużpodkoniecwiekuIIIwwieluregionachImperiumRomanumwyznawcyChry-
stusawznosili(aczkolwiekwbrewprawu)pierwszeświątynie.Byłytoodpowiednioduże
budynkimieszkalne(zwanedomusecclesiae)wcałościprzystosowanedopotrzebkultycz-
nych6.Głównepomieszczeniestanowiładużasala,przedzielonabalustradą,wydzielają-
cąmiejscadladuchowieństwaiświeckich.Nawprostwejściaumieszczanopodium,ana
nimkatedrędlaprzewodniczącego(biskupa).Częśćdlalaikatuzajmowanowustalonym
porządku(oddzielniemężczyŹniikobiety).Wprezbiteriumcentralnemiejscezajmował
stół(mensa),czyliołtarz.Obszernyprzedsionekprzeznaczonybyłdlakatechumenówipo-
kutujących.flDomKościoła”miałtakżeosobnebaptysteriumorazconsignatorium,gdzie
udzielanobierzmowania7.Wtensposóbprzygotowanogruntpodspecyflczniechrześci-
2B.Nadolski,Wprowadzeniedoliturgii,Kraków2004,s.36in.Wśródelementówliturgiichrześ-
cijańskiej,któremająproweniencjęjudaistyczną,wymieniam.in.psalmy,świętaPaschyiPięćdzie-
siątnicy,anamnezę,gestnałożeniarąk,aklamację,kończącąmodlitwędoksologię,kultmęczenni-
ków,rachubędnialiturgicznegoistrukturęrokuliturgicznego.
3M.Kunzler,LiturgiaKościoła,Poznań1999,s.73in.Autorsądzi,żeżydowskiejsłużbyBogunie
powinnonazywaćsięliturgią,ponieważowłaściwejliturgiimożnamówićdopieropoprzyjęciu
przezChrystusaludzkiejnatury.
4LiturgiapierwotnegoKościołamiałaprostąijeszczeniesformalizowanąpostać;jejprzebieg
wdużejmierzezależałodinwencjiprezbiterailokalnychzwyczajów.SkładałasięzczytaniaStare-
goTestamentu(zbiegiemczasutakżepismnowotestamentalnych,katechezorazliturgiieuchary-
stycznej).Zob.J.Miazek,Mszaśw.pierwszychchrześcijan,[w:]Eucharystiapierwszychchrześcijan.Ojco-
wieKościołanauczaj!oEucharystii,M.Starowieyski(red.),Kraków1987,s.36in.
5Zob.M.Starowieyski,Eucharystiapierwszychchrześcijan,[w:]ibidem,s.24.
6NapoczątkuIIIw.wMałejAzjichrześcijaniestanowiliprawie60%populacji,wRzymiezaś
liczonoichok.50tys.Sporadyczniebudowanotakżeflklasyczne”świątynie,konflskowaneinisz-
czonepodczaspowracającychprześladowań.Por.A.Luft,Kościołypierwszychchrześcijan,[w:]Eucha-
rystia…,s.53in.
7DoXXwiekuukładpierwszychkościołówznanotylkozprzekazówpiśmiennych;dopiero
wykopaliskazlat1931-1932wSalhiyehnadEufratemodkryłystarożytnemiasteczkoDura-Euro-
pos,awnimdomchrześcijańskiejmodlitwy,pochodzącyz232r.Wykopaliskadostarczyływielu
