Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zzakrzepłąkrwiąnapoliczku
śmierdzącąchorąnatyfus
zamiastwsukiencewpasiakuiwtrepach
któramapołamanepaznokcie
owrzodzonenogi
flegmęwkącikachust
trupikolortwarzy
wszysińceiwytrzeszczonezestrachuoczy
inaczejniepotrafiępojąćcierpieniaAuschwitz15.
PierwszyzpoetówdoświadczyłZagłady.Wskutekpobytuwoboziejanowskim,oczympiszezapomocą
faktów(barak,zaduch,prycz,ludzieobok,tłok),łączyto,cozmysłowo-cielesne,ztym,cojęzykowo-
dyskursywne.WierszBorwiczadlategojesttaksugestywny,żeniepozwalarozejśćsięobutymsferom.
Poetanietylkodokładniewie,oczympisze,aleteżznalazłdlaswojejwypowiedziodpowiednijęzyk,który
–jakpisałRyszardNyczofilozofiiDonaldaDavidsona–stajesiętuniemedium,aorganem,częściąciała
doświadczającegorzeczywistości(jakoczy,uszy,nogi,ręce).Pomagatozrozumieć,jakimirzeczy
sąnaprawdę16.DrugizpoetówniedoświadczyłZagłady.Stwierdzenietoniewieleoczywiścieoznaczalub
nicnieoznacza,niemożebyćteżtraktowanejakonadrzędnawartość,którapomagaocenićtreśćwiersza.
Ważnewydajesięcoinnego.Sfery,ojakichmowabyławcześniej,istniejąwnimosobno,języknie
rozpoznajefaktów,alepróbujejepojąćiwspomócwyobraźnię,ogołoconynietylkozprzeżyć,lecztakże
zeznajomościhistorii.Jesttojęzykubogi,niepotrafiącywytworzyćniczegopozainformacjąonikłej
wiedzyautora,aleijeszczeczegoś–żekutamtymczasommuszągowieśćbardzosilne,współczesne
afekty(ukochanadziewczynawAuschwitz),iżetoone,anieZagłada,sądlaautoranajprawdopodobniej
kluczowe.Różnitewierszecośjeszcze:pragnienieobecnościdrugiegoczłowiekawkoszmarnych
warunkachobozu.Borwiczpróbujezrobićwszystko,bydoniejniedopuścić,choćprzecieżłamiesię,pisze
oniedającejżyćtęsknocie,gestamiczułościstarasięzaczarowaćstrasznąatmosferęiodegnaćducha
ukochanejzobozu,byledalejodniego.Macierzyński,żebyzrozumiećstraszliwośćZagłady,musizobaczyć
współczesnośćdotkniętąskutkamiprzeszłości,stworzyćperwersyjnąsytuacjęgrozyiuwikłaćwnią
wyobrażonąlubżyjącąwspółcześniekobietę.Sytuacjakomunikacyjnaobuwierszyzawierawięcpodwójną
opozycję.Borwiczjestwobozieijegoukochanateżjestwobozie,Macierzyńskiwobozieniejestijego
ukochanejteżtamniema.Wdrugimprzypadkuzostajezatemwyobrażenie,fantazjazawieszonapomiędzy
dwomanieobecnościami,fantazjazawieszonawpustce,którąwypełnićmającorazskrajniejszeafekty.
Modelem,którypomagamudoprecyzowaćtewyobrażenia,pozostajetwórczośćTadeuszaBorowskiego
ijegocyklpoetyckiŚwiatłoicień.Składającysięzdziewiętnastuwierszyzbiór,pisanyczęściowo
wWarszawiew1942,aczęściowowDachauw1945r.17,adresowanyjestdonieobecnej,byćmoże
zmarłejkobiety.Fantazjowanienatematjejodejściadajepodmiotowimożliwośćpisaniawierszy,ale
ipewność,żestanąsięonewprzyszłościwzoremmęskiejlirykimiłosnej:
Człowiek,którynadejdzieponas[…]
Imoimsłowembędziemówił,
mojąmiłościąbędziekochał…18
ajednakwiem–gdyzechceszodejść
znurtunabrzeg,gdziezapomnienie
zapachjakkwiatwieczoremścięty
nausta,którechcązawołać
