Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ewolucjanowożytnegopaństwa
25
liczyłaonaokoło200tys.,leczprzeciwAustriiw1866r.wystawiłyPrusy355tys.
ludzi,aprzeciwFrancji(1870–1871)1,2mln.StałaarmiaNiemiecwzrosłaz400tys.
w1875r.do750tys.w2013r.(Lynn1990,8–9).
Tabela1.1.MężczyźnipodbroniąwEuropiewlatach1500-1980
LiczbaLiczbaLiczbaLiczbaLiczba%ludności%ludności%ludności%ludności%ludności
Lata
Hiszpania
Francja
Anglia
Holandia
Szwecja
Rosja
1500
1600
1700
1850
1980
1500
1600
1700
1850
1980
20
200
50
154
342
0,3
2,5
0,7
1
0,9
18
80
400
439
495
0,1
0,4
2,1
1,2
0,9
25
30
292
201
329
1
0,7
5,4
1,1
0,6
20
100
30
115
1,3
5,3
1
0,8
15
100
63
66
1,5
7,1
1,8
0,8
35
170
850
3663
0,3
1,2
1,5
1,4
Źrodło:Tilly(1990,79).
TabelaniewpełnipokazujemiejsceFrancji.ByłaonawEuropiepotęgąlud-
nościowąigospodarczą,coażdorewolucjiprzemysłowejszłowparze.Szacunki
ludnościEuropyróżniąsię,w1500r.od73,8do87,7mln,ajeszczew1700r.od111,8
do126,8mln.W1500r.,szacującludnośćEuropyZachodniejnablisko57,3mln,
Francjiprzypisywano15mln,Niemcom12mln,Włochom10,5mln,Hiszpanii
6,8mln,aWyspomBrytyjskimblisko4mln.Dwieścielatpóźniej,przyludności
blisko81,5mlnwtychkrajachmieszkałoodpowiednio21,5mln,15mln,13,3mln,
8,8mlniponiżej8,6mln(Maddison2001,230–231).
Latem1794r.podbroniąwobroniezagrożonejzewszystkichstronRepubliki,
wramachlevéeenmasseznalazłsięmilionFrancuzów.Wkrótceliczbatamalała,
do484tys.wsierpniu1795r.,396tys.wsierpniu1796i382tys.w1797r.Warmii
Napoleonanatomiast–szacujesię–służyłowciągukilkunastulat600–650tys.ludzi.
JeślipoczątkowoprzeważałaHiszpania,tojużodXVIIdopoczątkuXIXw.,
przynajmniejnalądzie,dominowałaFrancja.Byłateżjedynymmocarstwem,które
–podobniejakiAnglia–budowałopaństwo,łączącściśleprzemoczkapitałem
[capitalizedcoercionmode].OdróżniałotojeodpozostałychpaństwwEuropie,które
opierałysiębądźnaprzemocy,bądźnakapitale(Tilly1992,30).
Jednymznajważniejszychczynnikówtworzeniasiępaństwnowożytnychbyła
rewolucjamilitarna.PojęcietopojawiłosięwwykładzieMichaelRobertsaRewo-
lucjamilitarna1560-1660w1955r.Choćdatybudząwątpliwości,totezybrzmią
przekonująco.Wykorzystywanieczarnegoprochuibronipalnejprzyniosłozmiany
wtaktycewalki,zwiększającrolępiechotyiartyleriikosztemkonnegorycerstwa.
Między1500i1700r.dziesięciokrotniezwiększyłysięsiłyzbrojnewielkichmocarstw.
Pojawiałysięcorazśmielszeibardziejzłożonestrategieużyciadużycharmii.
Dramatyczniezwiększałsięwpływwojnynaspołeczeństwo(Parker1996,1–2).
Choćzostałzachwianystosunekmiędzyzdolnościamiobronnymiizaczepnymi,
dośćszybkoznalezionoskutecznąodpowiedź.Możliwościomartyleriioblężniczej
